İbn Cülcül’ün Tabakatü’l-Etıbbâ’ ve’l-Hükemâ’ adlı eseri ve İslâm tıp tarihi açısından değerlendirilmesi


Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2019

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: İlknur Yetmiş

Danışman: NİHAL ŞAHİN UTKU

Özet:

İslâm dünyasında tıp tarihi yazımında İshâk b. Huneyn’in (ö. 298/910) Târîḫu’l-eṭıbbâ’sından sonra İbn Cülcül (ö. 384/994 [?] ) tarafından Ṭabaḳātü’l-eṭıbbâ’ ve’l-ḥükemâ’ kaleme alınmıştır. Endülüslü tabip, eczacı, mütercim, tıp ve felsefe tarihçisi İbn Cülcül Ṭabaḳātü’l-eṭıbbâ’ ve’l-ḥükemâ’ adlı eserinde farklı dönemlerde yaşamış, çeşitli milletlere mensup felsefe ve aklî ilimlerde öne çıkan elli yedi ünlü filozof ve bilgenin biyografisini dokuz tabaka halinde incelemiştir. İbn Cülcül’ün eseri kadim medeniyetler ile İslâm medeniyetinde farklı coğrafyalardaki milletlerin bilime olan katkılarını görmemizi sağlar. Tıp ve aklî ilimler merkezli tabakat literatürünün Endülüs’teki ilk örneği olan İbn Cülcül’ün Ṭabaḳātü’l-eṭıbbâ’ ve’l-ḥükemâ’ isimli eseri içeriğindeki biyo-bibliyografik malumat gereği daha sonra yazılmış olan felsefe, tıp ve tarih merkezli tabakat eserlerine kaynaklık etmiştir. Müellifin bu eseri hem şekil hem de içerik açısından daha sonraki tıp odaklı felsefe-bilim tarihinde üretilmiş eserleri etkileyerek sistematik çalışmaların oluşmasına zemin hazırlaması bakımından İslâm tabakat geleneğinde önemi oldukça büyüktür. Bu tezde, İbn Cülcül’ün tabakat literatürü içerisinde önemli bir yeri olan Ṭabaḳātü’l-eṭıbbâ’ ve’l-ḥükemâ’ adlı eseri tıp ilmi ve mesleği ile tabip profili açısından incelenerek, tıp merkezli tabakat literatürü geleneğinin oluşum süreci ve bu süreçte Ṭabaḳātü’l-eṭıbbâ’ ve’l-ḥükemâ’nın yeri ortaya konularak, felsefe-bilim tarihi açısından tasvir ve tahlil edilecektir. -------------------- n the history of medicine in the Islamic world, Ṭabaqāt al aṭıbbā’ wa’l-ḥukemā was written by Ibn Juljul (384/994[?]) after Ishak b. Huneyn’s (298/910) Ta’rîh al-Atıbbâ. Ibn Juljul who is an Andalusian physician, pharmacist, translator, historian of medicine and philosophy studied the biography of fifty-seven famous philosophers and scholars who lived in different periods, came to prominence in philosophies and rational sciences belonging to various nations in his book Ṭabaqāt al aṭıbbā’ wa’l-ḥukemā in nine chapters. Ibn Juljul's work allows us to see the contribution of ancient civilizations and nations of Islam in different geographies to science. Ibn Juljul’s Ṭabaqāt al aṭıbbā’ wa’l-ḥukemā which is the first example of tabaqat literature based on medicine and rational sciences in Andalusia became the source of the philosophy, medicine and history centered tabaqat works that was written later because of the bibliographic information the book includes. This work of the author is very important in the Islamic tabaqat tradition in terms of laying the groundwork for the formation of systematic studies by affecting the works produced in later medical-oriented philosophy-science history in terms of both form and content. In this thesis, Ibn Juljul’s Ṭabaqāt al aṭıbbā’ wa’l-ḥukemā which has an important place in tabaqat literature, is going to be examined in terms of medical science and profession, medical profile and the process of formation of medical centered tabaqat literature tradition. The importance of Ṭabaqāt al aṭıbbā’ wa’l-ḥukemā is going to be highlighted and analyzed in terms of philosophy and history of science.