Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkçe Ve Sosyal Bilimler Eğitimi Anabilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: HAMİT ÇALIŞKAN
Danışman: Ali Osman Kocalar
Özet:Bu çalışmayla; Osmanlının son dönemlerinde birçok siyasi olaylara sahne olan toplum hayatında ve eğitim hayatında çok köklü değişiklik ve yeniliklerin yaşandığı ll. Meşrutiyet döneminden Cumhuriyet dönemine kadar geçen süre içerisinde Osmanlıda coğrafya eğitimi ve İbn Nüzhet Cevat Bey tarafından rüştiyelerde okutulmak üzere kaleme alınan “Haritalı Musavver Coğrafya-İ Umumi” kitabı özelinde o dönemin coğrafya ders kitapları ve içerikleri hakkında bilgi vermek amaçlanmıştır. Bu doğrultuda öncelikle ll. Meşrutiyet döneminde basılmış coğrafya kitaplarına yönelik literatür taraması yapılmış, veriler doküman incelemesi yoluyla toplanmış elde edilen veriler nitel analize tabi tutulup araştırmada kullanılabilir duruma getirilmiştir. Bu çalışmalar sonucunda elde edilen coğrafya kitaplarından örneklem olarak İbn Nüzhet Cevat Bey tarafından kaleme alınan “Haritalı Musavver Coğrafya-i Umumi” kitabı belirlenmiş, bu kitap çeşitli yönleriyle incelenerek belirlenen problem ve alt problem sorularına cevaplar aranmıştır. Ayrıca kitabın günümüz ders kitabı inceleme kriterlerine göre kısa bir değerlendirmesi yapılıp günümüz ders kitaplarıyla çeşitli yönlerden siz değerli okuyuculara karşılaştırma imkânı verilmiştir. Araştırma sonucunda elde edilen veriler neticesinde şu sonuçlara ulaşılmıştır; Meşrutiyet döneminin ön yargılarımızda olduğu gibi bilimsel çalışmalar açısından durgun bir dönem olmayıp basılan eserlere bakıldığında hareketli bir dönem olduğu görülmüştür. Coğraya eğitimi açısından bu dönemde; İbn Nüzhet Cevat bey tarafından yazılan, “Haritalı Musavver Coğrafya-i Umumi (1.ve 2.sene)”, “Haritalı Musavver Memalik-i Osmaniye Coğrafyası (1.ve 2.sene)”, Behram Münir bey tarafından yazılan “Vatan-ı Mukaddes Yahud Memalik-i Osmaniye Coğrafyası”, “Nevasül Resimli ve Haritalı Rehnümay-ı Coğrafya (1.ve 2.sene), “Yeni Tarzda Coğrafya”, Ali Tevfik bey tarafından kaleme alınan “Nevasül Coğrafya-i Umumi” gibi yayınlar dikkat çekicidir. O dönemde okutulan coğrafya kitaplarını her ne kadar içeriğin sunuşu yönünden günümüz ders kitaplarına benzemese de içeriğin muhtevası yönünden günümüzde aynı eğitim kademelerinde okutulan coğrafya konuları ile benzerlik gösterdiği tespit edilmiştir. Kitabın ölçülerine bakıldığında taşınalabilirlik açısından gayet kibar ve hafif olduğu, kitapta kullanılan cümlelerin rüştiye seviyesindeki bir öğrencinin anlayabileceği şekilde açık ve anlaşılır olduğu, kitabın kapak resminin, kullanılan görsellerin, harita ve şekillerin, kitaptaki konuları kapsamasının yanında konunun anlaşılmasına da gayet iyi hizmet etiği, birim sayfaya düşen görsel sayısının yeterli düzeyde olduğu kanısına varılmıştır. Ders kitabında kullanılan örneklerin yakından uzağa ilkesine uygun olarak verildiği Dönemin sosyal ve siyasi şartları hakkında bilgi sakladığı anlaşılmıştır. Günümüz kitapları daha çok öğrenci merkezli olup yapılandırmacı eğitim yaklaşımına uygun yazılırken o dönemin kitapları daha çok öğretmeni eğitimin merkezine koyan davranışçı yaklaşım ve derslerde daha çok anlatım yönteminin kullanılabileceği bir yönteme göre hazırlanmıştır. Kitapta öğrencinin kendisini değerlendirmesine fırsat verecek değerlendirme sorularına yer verilmemesinden değerlendirmede de öz değerlendirme yerine öğretmen merkezli bir değerlendirmeyi benimsediği anlaşılmaktadır. Kitapta her ne kadar doğrudan dönemin siyasi ve toplumsal olaylarına yer verilmemiş olsa da özellikle siyasi coğrafya ülkeler coğrafyası konuları bu döneme birçok boyuttan ışık tutmaktadır. -------------------- ABSTRACT This paper aims to provide information about the geography education in the Ottoman Empire between the period of Second Constitutional Era, which witnessed numerous political events, serious changes in the community life and in the educational life and the Republic period. It also aims to give information regarding the geography textbooks of that time and their contents while focusing on the “Haritalı Musavver Coğrafya-i Umumi” book which was written by İbn Nüzhet Cevat Bey that served as a textbook for the geography classes in the Ottoman junior high schools. Accordingly, for this study, a literature review was made about the geography books that were printed during the Second Constitutional Era. The data were collected through a document review, then were put to qualitative analysis and later on were made useable for research purposes. Among the geography books that were found after these steps, the “Haritalı Musavver Coğrafya-i Umumi” book written by İbn Nüzhet Cevat Bey was particularized while examining its various aspects and answers to the specified problem and sub-problem questions were sought. Also, a small assessment of the book was made according to the modern-day textbook evaluation criteria to give you distinguished readers a chance to compare it with the modern-day textbooks. In consequence of the data obtained from the research, these conclusions were reached: It has been seen that contrary to our prejudices, the constitutional monarchy period was not a stagnant period in terms of scientific studies. In fact, when the printed works of that time are considered, it appears as a rather active period. In this period, from the point of geography education: publishings like “Haritalı Musavver Coğrafya-i Umumi (1st and 2nd year)” and “Haritalı Musavver Memalik-i Osmaniye Coğrafyası (1st and 2nd year)” written by İbn Nüzhet Cevat Bey, “Vatan-I Mukaddes Yahud Memalik-i Osmaniye Coğrafyası”, “Nevasül Resimli ve Haritalı Rehnümay-ı Coğrafya (1st and 2nd year)” and “Yeni Tarzda Coğrafya” written by Behram Münir Bey and “Nevasül Coğrafya-i Umumi” written by Ali Tevfik Bey are noticeable. Although the geography textbooks of that time are not identical with the modern-day textbooks in terms of presenting the contents, it is determined in this study that the contents themselves are similar with the present-day geographical topics in the corresponding educational grades. When the size of the book is examined, it is quite light in the sense of carrying a book and the sentences used in the book appear rather appropriate and easy to understand for a student in high school. Furthermore, the book’s cover and the images, maps and shapes used in the book help with the understanding of the subject as well as the comprehension of it. Additionally, the image count per page is also at an adequate level. It is understood that the textbook contains information about the social and political conditions of its time since the examples in the book are given in accordance with the near-to-far principle. While the modern-day textbooks are more student-centered and are close to constructivist teaching approach, the textbooks of that time were prepared with a more behavioral approach that puts the teacher in the center of the education and with a method focusing more on lecturing itself. Since there are no assessment questions in the book for the students to assess themselves, in terms of evaluation, it is understood that the book adopts a teacher-centered assessment approach rather than self-assessment methods. Even though the book does not include any of the period’s political and social events directly, subjects such as the political geography and countries’ geography shed light on this matter in several aspects.