1923 ve 1927 seçimleri

---

Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Fen - Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2012

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: SUZAN ÜNAL

Danışman: SÜLEYMAN BEYOĞLU

Özet:

Osmanlı döneminde halkın yönetime katılma çabaları Tanzimat döneminde başlamıştı. Tanzimat reformlarının beklentileri karşılamadığını gören Osmanlı aydınları II. Abdülhamit’e meşrutiyeti ilan ettirdiler. I. Meşrutiyet dönemi 2 yıl sürdü. Çünkü Sultan Abdülhamit Osmanlı- Rus Savaşı dolayısıyla meclisi 1878’de feshetti. Sonraki 30 yıl Sultan Abdülhamit’in mutlakiyeti altında ve meşrutiyetçilerin meşrutiyeti yeniden ilan ettirme çabaları ile geçti. Aydınlar ve ordu arasında örgütlenmiş bulunan İttihat ve Terakki Cemiyeti 1908’de II. Meşrutiyet’i ilan ettirdi. 1908-1918 dönemi İttihat ve Terakki’nin yönetimi altında geçti. Bu dönemde Osmanlı Devleti, ittifak Devletleri safında I. Dünya Savaşı’na girdi ve yenildi. Mondros Ateşkesinden sonra İtilaf devletleri Anadolu’da işgallere başladılar. Mütareke döneminin en önemli olayı hiç kuşkusuz Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a çıkmasıyla başlayan olaylar zinciridir. Genelgeler ve kongreler sürecinde Mustafa Kemal Paşa Milli Mücadeleyi örgütledi ve İstanbul Hükümeti’ni Meclis-i Mebusan’ı açmaya zorladı. Amasya Görüşmelerinde varılan mutabakattan sonra açılmış olan Meclis-i Mebusan’ı İngilizler, Milli Mücadelenin siyasi programı olan Misak-ı Milli’yi kabul ettiği için kapattılar. İstanbul’un işgali üzerine Mustafa Kemal Paşa tüm yurda Ankara’da yeni bir meclisin toplanması çağrısı yaptı. Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi 23 Nisan 1920’de Ankara’da toplandı. I. TBMM hem Son Osmanlı Meclis-i Mebusan’ından gelen mebusları hem de 1920 seçimleri ile yeni seçilmiş olan mebusları bünyesinde barındırmaktaydı. TBMM’nin açılmasıyla halka ilk kez doğrudan kendi kendini yönetme hakkı tanınmış oldu. Birinci meclis farklı kültürel ve mesleki altyapılardan gelmiş, farklı eğitim kurumlarında öğrenim görmüş, farklı siyasi görüşlerin temsilcilerinden oluşan bir meclistir. Birinci mecliste ortaya çıkmış olan muhalif İkinci Grup meclis üstünlüğünü korumayı ve Mustafa Kemal Paşa’nın şahsi otoritesinin güçlenmesinin önüne geçmeyi hedefleyen meclis içi bir muhalefet hareketidir. Birinci Meclis Milli Mücadelenin başarıya ulaşması üzerine görevinin sona erdiği kanısıyla 1 Nisan 1923’te seçimlere giderek parlamentoyu yenilemeye karar verdi. Mustafa Kemal Paşa 1923 seçimlerine Birinci Grup adına yayınladığı ve 9 Umde adını taşıyan siyasi program ile girdi. Seçimler sırasında İkinci Grup ve ittihatçı muhalefeti çok tartışıldı. Mustafa Kemal Paşa’nın Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’ni partiye dönüştürerek kuracağını duyurduğu ve seçim sırasında propagandasını yaptığı müstakbel Halk Fırkası seçimleri kazandı. Meclise sadece bir tane bağımsız mebus seçilebildi. İkinci Meclis Mustafa Kemal Paşa’nın büyük bir titizlikle inceleyerek aday gösterdiği adaylardan oluştu. Fakat muhalefet bu kez 1924 Kasım’ında Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nı kuran Paşa’nın eski silah arkadaşlarından geldi. Muhalefet partisi Şeyh Sait İsyanı’nda rolü olduğu gerekçesiyle 1925’te kapatıldı. İsyan dolayısıyla çıkarılan Takrir-i Sükun Kanunu’na dayanarak gazetelerin çoğu kapatıldı. 1926’da Atatürk’e karşı İzmir’de planlanan suikast girişimin ortaya çıkarılmasıyla muhalif hareketlerin de sonu geldi. İzmir suikastı yargılamalarıyla hem Terakkiperver hem de İttihatçı muhalefeti tasfiye edildi. Türkiye 1927 seçimlerine Takrir-i Sükun Kanunu’nun gölgesi altında girdi. Muhaliflerin tasfiye edilmiş olması dolayısıyla seçim süreci son derece renksiz geçti. Halkın seçime ilgisini artırmak için seçim alayları ve şenlikler düzenlendi. Buna rağmen 1927 seçimleri en düşük katılımlı seçim olarak tarihe geçti. Seçimlerde milletvekili adaylarını belirleme yetkisi tamamen Atatürk’e verildi. 1927 seçimleri Türkiye’de tek parti rejimini başlatan seçimler oldu. SUMMARY In the Ottoman era, the efforts of public participation in the management has started at Tanzimat period. Ottoman intellectuals, who see that Tanzimat reforms do not meet the expectations, declared Abdülhamit the Meşrutiyet. I. Constitutional period lasted up to 2 years because the Sultan closed the council in 1878 declaring the The Ottoman-Russian war. The next 30-year period has passed with absolutism and efforts to declare the Constitution were seen. İttihat ve Terakki Cemiyeti, which was organized among the intelligensia and especially in the army declared Constitution again. 19O8–1918 was under the rule of The Union and Progress Party. During this period, The Ottoman Empire entered the war between the Entente Powers and was defeated in World War I. After having the Mondros Armistice signed to the Ottoman Empire, Allies have begun an invasion of Anatolia. Undoubtedly, the most important event of the armistice period was the arrival of Mustafa Kemal Pasha to Samsun. During the Circulars and Congresses period, Mustafa Kemal Paşa organised National Struggle and imposed The İstanbul Government to re-open the Otoman Parliment (Meclis-i Mebusan) through Amasya Talks. The Last Ottoman Parliament was dissolved by the British because of the approval of War of Independence political programme, Misak-ı Milli. After the occupation of Istanbul and the closure of the assembly, Mustafa Kemal Paşa, called for the collection of a new Parliament in Ankara. Parliament was opened on 23 April 1920. The First GNA consisted of the parliamentarians elected in the 1920 elections and the parliamentarians coming from the Last Ottoman Parliament. By the opening of the Turkısh Grand National Assembly, the right of sovereignity was given the public for the first time. The First Parliament consisted of deputies which had different educational, cultural, professional and political views. The first Parliament revealed his own opposition movement. The Second Group was an opposition movement in parliament, working to protect the powers of parliament and working to prevent the rise of Mustafa Kemal Pasha’s personal authority. The First Assembly, in the belief of success in the War of Independence, decided to terminate its mission and decided to go to elections on April 1, 1923. Mustafa Kemal Pasha entered the 1923 elections on behalf of the First Group with a program called '9 Umde'. In the elections, Second Group and the expected opposition from the UPP were discussed. After all, the People's Party, that was announced by Mustafa Kemal Pasha in the election process which would be converted from the First Group, won the elections. Only one opposition deputy was selected to the Assembly. The Second Assembly was consisted of candidates who were tightly controlled by Mustafa Kemal Pasha. But this time, the opposition came from Pasha's old friends. They established the Progressive Republican Party November 1924. This Party was closed because of Sheikh Said rebellion. Most newspapers were closed after the Delivery of Calm Law of the enacted after the revolt. The attempt of assassination to Atatürk in İzmir in 1926, was the end of the opposition movement. İzmir assassination judgement provided to get rid of both the UPP and the PRP. Turkey entered the 1927 elections in the shadow of The Delivery of Calm Law. Since there was no opposition, the election were dim and to increase interest to election, festivals and processions were held in the polls. But the elections were recorded as the lowest electoral participated ones in the Turkish history. Since all candidates for deputies were selected by Ataturk, 1927 elections made a real start to one-party rule in Turkey.