Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, İktisat Fakültesi, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2006
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ZERRİN ÖZER
Danışman: MUSTAFA AYKAÇ
Özet:ÖZ AVRUPA BİRLİĞİ UYUM SÜRECİNDE TÜRK ÇALIŞMA HAYATINDA ESNEKLEŞTİRME POLİTİKALARI Esneklik 1980’lerin başında ortaya çıkan bir kavramdır. Gelişen üretim teknikleri, uluslararası rekabet, teknolojideki ilerleme, küreselleşme, ekonomik krizler ve işsizlik esnek süreli çalışmayı zorunluluk haline getirmiştir. Çünkü esnek süreli çalışma ile işletmelerin rekabet gücü artabilmekte, işletmeler ekonominin durumuna gore kendilerini ayarlayabilme imkanı bulabilmektedirler. Hükümetler esnekliği istihdamı arttıran, işsizliği azaltan bir tedbir olarak görmekte ve teşvik etmektedirler. Esnek çalışma aynı zamanda işletmenin çalışma zamanı ile işçinin çalışma zamanı arasında uyum sağlar. Bu yüzden artık tüm dünyada geçerli olan kural, mümkün olduğu kadar fazla esneklik, ihtiyaç olduğu kadar hukuk normudur. Her ülkenin esnekleştirme ile ilgili uygulamaları farklıdır. Çünkü her ülkenin ihtiyacı olan şey farklıdır. Mesela İngiltere’de sayısal esneklik yoğunken, fonksiyonel esneklik azdır. Almanya’da fonksiyonel esneklik yoğunken sayısal esneklik azdır. Bu yüzden her ülke değişik esnek çalışma modellerini benimsemektedir. En yaygın olarak kullanılan esnek çalışma türleri, kısmi süreli çalışma, iş paylaşımı, tele çalışma, vardiya usulü çalışma, çağrı üzerine çalışma vb. Bu tarz çalışmalar her ülkenin yasalarında farklı olarak tanımlanmıştır. Türkiye de Avrupa Birliği’ne uyum sürecinde İş Yasası’nda değişiklik yapıp, 4857 sayılı İş Yasası ile bir zorunluluk haline gelen esnek çalışmayı kurallara bağlamıştır. Belirli süreli hizmet akitlerinde değişiklik yapılmış, kısmi süreli çalışma, çağrı üzerine çalışma tanımlanmış, fazla çalışmada değişiklikler yapılmıştır. Ancak ülkemiz açısından, yapılan değişiklikler beklentileri karşılayamamıştır. Esnek çalışmadan beklenen faydaların sağlanabilmesi için kayıtdışı çalışanların kayıt altına alınması, işgücü piyasasına katılımın arttırılması, eğitimin ve verimliliğin arttırılması, çalışanlarla işverenin istekleri arasında denge kurulması ve bu dengenin sonucunda da güvenceli esneklik oluşturulması gerekmektedir. ABSTRACT FLEXIBILITY POLICIES IN TURKISH BUSINESS LIFE WITHIN THE PROCESS OF ADAPTATION TO THE EUROPEAN UNION Flexibility is a concept which came into being in the 1980s. Developing production techniques, international competence, advances in technology, globalization, economic crisis and unemployment are the factors which turned flexitime working into a necessity. This is because through flexitime working competing power of enterprises can advance and enterprises can adjust themselves to the economic situation. Governments view and promote elasticity as measures to increase employment and decrease unemployment in return. Elastic workin also provides the adaptation between the working hours of the enterprise and of the workers. For this reason, the current rule all around the world is the norm of “flexible as much as possible, law as much as it is needed”. Each country represents different flexible applications, because each country has differing needs. For exmaple, in the United Kingdom numerical elasticity is highly concentrated despite the low degree of functional elasticity. For this reason,each country applies different types of flexible working. The most frequent types of flexible working are namely part-time work, division of labor, mobile working, interchangable working and working upon calls. Such working modes have been codified differently in the laws of each country. Turkey, during the process of adaptation to the European Union, has made amandments in the 4857 Code of Labor, establishing the necessary regulations for flexible working. Changes have been made in the working hours of certain works, flexibility concepts such as part-time work and work upon calls have been identified, and changes have been made in extra-working. But, in Turkey, these changes could not have met the expectations so far. In order to achieve the expected efficiency and utility from flexible working, off-record workers should be registered, contributions to the labor market and education and efficiency should be increased, a balance between the demands of the workers and employers should be established and as an outcome of this balance, a secure flexibility should come into being. İÇİNDEKİLER Sayfa No ÖZ……………………………………………………………………………………….ii ABSTRACT……………………………………………………………………………iv GİRİŞ……………………………………………………………………………………1 BİRİNCİ BÖLÜM ESNEKLİĞİN GÖRÜNÜŞ BİÇİMLERİ VE ESNEKLİK TÜRLERİ I. ESNEKLİĞİN ORTAYA ÇIKIŞ VE GELİŞİMİ…………….…….…….…………5 II. ESNEKLİĞİN UYGULANIŞ ŞEKİLLERİ………………….………..….....………7 A. Sayısal Esneklik………………………………………..……….…….…………8 B. Fonksiyonel Esneklik…………………………….…………..……………...….9 C. Ücret Esnekliği……………………………………………….….………...…..11 D. Nitelik Esnekliği……………………………………………………………….13 E. Coğrafi Esneklik……………………………………………………………….14 F. Zamana Göre Esneklik………………………………………………...………14 1. Günlük Çalışma Saatleri…………………………………………….....16 2. Haftalık Çalışma Saatleri………………………………………………16 3. Aylık Çalışma Saatleri…………………………………………………17 III. ESNEKLİKLE İLGİLİ TEORİLER………………………………………………..17 A. Neo-Schumpeterian Teorisi……………………………………………………17 B. Esnek Uzmanlaşma Teorisi……………………………………………………18 C. Düzenleme Teorisi………………………………….………………………….19 IV. ESNEK ÇALIŞMA BİÇİMLERİ……………………….…………………………19 A. Kısmi Süreli Çalışma……………………………………………….…………20 B. Çağrı Üzerine Çalışma……………………………………….………………..22 C. İş Paylaşımı…………………………………………….……………………...23 D. Evde Çalışma…………………………………………………….……………26 E. Tele Çalışma…………………………………………………….…………….27 1. Evde Büro………………………………………………….………….30 2. Uydu Büro…………………………………….…….…………...……30 3. Komşu Büro…………………………………………………………...31 4. Gezici Büro………………………………………..…………….……31 F. Esnek Vardiya Sistemleri……………………………………..………………32 G. Ödünç İş İlişkisi………………………………………………..….…………..33 H. Sıkıştırılmış Çalışma Haftaları………………………………..………………34 İKİNCİ BÖLÜM ESNEKLİĞİ ZORUNLU KILAN NEDENLER VE AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİNDE ESNEKLİK UYGULAMALARI I. ESNEKLEŞTİRMEYİ ZORUNLU KILAN NEDENLER………..….…….………..36 A. Ekonomik Nedenler……………………………………….….….…...……….38 B. Siyasal Nedenler……………………………………….…………...…………40 C. Teknolojik Nedenler…………………………………………………………..41 D. Sosyal Nedenler……………………………………….………….…..…….…42 E. Psikolojik Nedenler……………………………………….………...…………42 II. AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİNDE ESNEKLEŞTİRME UYGULAMALARI….43 A. Almanya………………………………………………………………...…….52 B. Fransa……………………………………………………………….…..…….54 C. İngiltere…………………………………………………………….…..….…..56 D. İspanya…………………………………………………………….…..……...58 E. İtalya……………………………………………………………….…...……..60 F. Hollanda…………………………………………………….………...………61 G. Belçika…………………………………………………………….…..……....63 H. Yunanistan…………………………………………………………....……….65 III. ESNEKLEŞTİRME UYGULAMALARININ YARARLARI VE SAKINCALARI A. Yararları……………………………………………………………..…..…….66 1. İşveren Açısından…………………………………………..…..……..66 2. İşçi Açısından……………………………………….………...………68 B. Sakıncaları………………………………………………….………...……….69 1. İşveren Açısından………………………………...….…….………….69 2. İşçi Açısından…………………………………………………………70 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ÇALIŞMA HAYATINDA ESNEKLİĞİN UYGULANIŞI VE AVRUPA BİRLİĞİ’NE UYUM SÜRECİNDE ESNEKLİKLE İLGİLİ YAPILAN DÜZENLEMELER I. ESNEKLİĞİN ÇALIŞMA HAYATINA ETKİLERİ……………………...….……75 II. SEKTÖRLER BAZINDA ESNEKLEŞTİRME UYGULAMALARI….………….77 III. TÜRKİYE’ DE ESNEKLİĞİN GELİŞİMİ………………….………………...…..80 IV. AVRUPA BİRLİĞİ’NE UYUM SÜRECİNDE TÜRK İŞ HUKUKU’NDA ESNEKLİKLE İLGİLİ YAPILAN DÜZENLEMELER……………….……...….84 A. Belirli Süreli Hizmet Akitleri………………………….…………….….…..…89 B. Fazla Çalışma………………………………………………….………...….....91 C. Çağrı Üzerine Çalışma………………………………………………….……..93 D. Geçici İş İlişkisi…………………………………….…………………....…….95 E. Kısmi Süreli Çalışma…………………………………………………...……..98 SONUÇ.........................................................................................................................103 KAYNAKÇA…………………………………………………………….….………..106