Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gazetecilik Anabilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: MEHMET BÜYÜKAFŞAR
Danışman: Mehmet Özçağlayan
Özet:Bilgi ve iletişim teknolojilerinin hayatımıza girmesiyle iletişim alanında yaşanan gelişmeler, gazeteciliği ve dolayısıyla haberin üretim, dağıtım ve tüketim süreçlerini de dönüştürmüştür. İletişim alanında yaşanan yapısal dönüşüm, toplumsal ve teknolojik temellere dayanan bir süreç içerisinde gerçekleşmiş ve bütün bu gelişmelerle birlikte teknoloji ile toplum arasındaki etkileşimin getirdiği dinamikler de, arz-talep ilişkisi doğrultusunda, yeni iletişim ortamlarının ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır. Haberciliğin önemli ilkelerinden olan ve gerçeği olduğu gibi yansıtmak, saptırmamak olarak tanımlanan doğruluk kavramı, “hakikati arama çabası” olarak tanımlanan felsefenin ilk dönemlerinden itibaren, üzerinde önemli tartışmaların yürütüldüğü bir mesele olmuştur. İnsan varlığının temelde “bilme” istediğinden doğan ve “hakikate” ulaşmak adına bir gayretin ürünü olan “haber” kavramı, doğruluk kavramı ile yakın bir ilişkiye sahiptir. Teknolojik gelişmeler neticesinde medyada yaşanan dönüşüm, haber ve doğruluk ilişkisinin, günümüz medyasının haber üretim, dağıtım ve tüketim dinamiklerinde yeniden değerlendirilmesi ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. İletişim sürecindeki kaynak ve hedef arasındaki enformasyon alışverişinde, mesajı, gönderen lehine manipülatif / yönlendirmeci bir amaçla tasarlayan, kasıtlı ya da kasıtsız olarak hatalı bir biçimde servis eden dolayısıyla da enformasyonu doğruluktan uzaklaştıran etkenlerin; mizenformasyon ve dezenformasyon kavramları ile tanımlanan unsurların, medya ekosistemi ekseninde incelenmesi, “yalan haberin” üretimine, yayılımına ve tespitine ilişkin dinamiklerinin kavranması adına önemlidir. Yeni iletişim teknolojilerinin ve ortamlarının, haberin dönüşümündeki, haber ve doğruluk ilişkisini yeniden düzenleyen bir etken olarak görev aldığına işaret eden bu çalışmayla birlikte, haber ve doğruluk ilişkisine dair “yalan haber” ve haber doğrulama pratikleri temelinde, geçmişten günümüze gelen bir perspektif ile kavramsal ve tarihsel bir tartışma yürütülmüş; yürütülen bu tartışma neticesinde de haber doğrulama sürecinin aşamalarına ve haber doğrulama yöntemlerinin kapsamına ilişkin yeni bir sınıflandırma ve kavramsal çerçeve sunan bir model geliştirilerek, bu alandaki yeni çalışmalara ışık tutulması ümit edilmiştir. -------------------- With the introduction of information and communication technologies, developments in the field of communication have also transformed journalism and thus the production, distribution and consumption processes of news. The structural transformation experienced in the field of communication has been realized in a process based on social and technological foundations and, the dynamics brought about by the interaction between technology and society have also prepared the ground for the emergence of new communication technologies in line with the supply-demand relationship. One of the important principles of journalism, and to reflect the reality as it is, the notion of righteousness, which is defined as not to be deflected, has been an issue in which important debates have been carried out since the early periods of the philosophy defined as “the search for truth”. The concept of news, which is the product of an effort to reach “the truth” and which arises from the human being's fundamental desire “to know”, has a close relationship with the concept of truth. In this respect, the transformation of the media as a result of technological developments reveals the need to reevaluate the relationship between news and truth in the dynamics of news production, distribution and consumption of today's media. In the exchange of information between the source and the receiver in the communication process, there are elements defined by the concepts of misinformation and dis-information which design the message with a manipulative / directive purpose in favor of the sender, deliberately or unintentionally serve in error and thus distort the it from truth. That's why, examining these elements on the axis of the media ecosystem is important for understanding the dynamics of the production, dissemination and detection of “fake news”. With this study, which points out that new communication technologies and media play a role in the transformation of news as a factor that rearranges the relationship between news and truth, a conceptual and historical discussion was conducted to reveal a holistic approach from the past to the present on the basis of the fake news and fact-checking practices on the relation of news and truth; and a result of this discussion, a model offering new classification and conceptual framework regarding the stages of fact-checking process and the scope of fact-checking methods was developed and it was hoped to shed light on new studies in this field.