Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Ortadoğu Araştırmaları Enstitüsü, Ortadoğu Siyasi Tarihi ve Uluslararası İlişkileri Anabilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2010
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: RIZA KURTULUŞ
Danışman: Ali Satan
Özet:
Bu çalışma İran'da XX. yüzyılın başında gerçekleşen Meşrutiyet sürecini ve onun Osmanlı'daki reformlarıyla olan etkileşim ve ilişkisini ortaya koymaktadır. Bu açıdan İran tarihine yeni bir dönem açan 1906-1911 yıllarındaki Meşrutiyet hareketine benzer değişimi yaşayan Osmanlı'nın etkileri tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu yönde İran'da Meşrutiyeti hazırlayan reformlardan sistemin siyasi literatürünün benimsenmesine kadar bu etki incelenmiştir. Osmanlı'daki sürecin XIX. yüzyılın ilk yarısından itibaren İran'da da yaşandığı ve Meşrutiyeti doğuran faktörlerin de benzerlik taşıdığı görülmüştür. 1890'da Nasirüddin Şah'ın İngiltere'ye verdiği tütün imtiyazına karşı Meşrutiyetin ilk provası niteliğindeki halk ayaklanmasıyla ortaya çıkan dinî meşruiyet sorunu, İran'ı benzer toplumsal şartları taşıdığından Osmanlı'daki gibi tartışmaların içine çekmiştir. Orduyu modernize etmeyi, merkezî yönetim ve yargıyı düzenlemeyi, modern eğitimi yaymayı hedefleyen İranlı reformcular bu hareketlerinde açıkça Osmanlı reformcularının etkisinde kalmışlardır. Osmanlı meşrutiyetçilerle etkileşimde önemli misyon yüklenen İstanbul'daki İranlı aydın ve tüccarlar, iki ülke arasında bu yönde bir fikir ve stratejik destek köprüsü kurmuşlardı. Dönemin İran ve Osmanlı devletleri arasındaki diplomatik ilişkilerinin seyri de Meşrutiyet içindeki dinamiklerin karşılıklı etkileşimine bağlı olarak seyretmiştir.