Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2012
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Muhammet Özdemir
Danışman: İLHAN KUTLUER
Özet:: Bu çalışmada Gazzâlî’nin Tehâfütü’l-Felâsife adlı eserinde İslâm filozoflarını “küfr” ile itham ettiği “üç mesele” ele alınmakta ve sözkonusu “üç mesele”nin muhtevası İbn Sînâ’nın görüşleri açısından yapıbozuma uğratılmaktadır. Temelde İbn Sînâ felsefesine karşı yazılmış bir eser olan Tehâfütü’l-Felâsife’de hangi felsefi kaynakların göz önünde bulundurulduğu soruşturulmakta ve münhasıran İbn Sînâ sisteminin ne kadar aslına sadık temsil edildiği incelenmektedir. Bu bağlamda İbn Sînâ’nın yanında İslam filozoflarının, Antik Yunan filozoflarının, Yeni-Eflâtûncu filozofların ve İslâm kelamcılarının söz konusu metne olan etkileri de ihmal edilmemiştir. Bu doktora çalışmasında, Gazzâlî’nin İbn Sînâ felsefesini nasıl aktardığı, nasıl yorumladığı ve nasıl değerlendirdiği incelenmiş; ayrıca her bir meselede İbn Sînâ’nın kendi görüşleri ortaya konularak gerekli karşılaştırmalar yapılmıştır. Böylelikle önemli bulgular elde edilmiştir. Öncelikle “üç mesele”nin içeriği, İbn Sînâ’nın görüşlerinden oluşturulmuş; fakat aslına sadık bir temsil yapılmamıştır. Tehâfütü’l-Felâsife’ye bakılarak gerçek bir İslâm felsefesi yorumuna ulaşmak mümkün değildir. Nitekim Tehâfüt, bir takım dini ve siyasi şartların etkisinde telif edilmiş bir eser olarak temayüz etmiştir. Eserde dine uygun olan ve olmayan veya tutarlı olan ve olmayan felsefi görüşlerin tahlil edilmesinden söz edilemez. Bunun yerine eser, kelamcıların bilgideki otoritelerinin yeniden tesis edilmesi için ve filozofların etkinliklerini kırmak üzere kaleme alınmış bir eser olup, dini veya bilimsel bir gaye gütmemektedir. Dolayısıyla “üç mesele”de varit olduğu öne sürülen “küfr”ün gerçekleşmediği ve bunun bir iddia olarak kaldığı ortaya çıkmaktadır. Neticede bu çalışmada Gazzâlî’nin Tehâfütü’l-Felâsife’de İbn Sînâ felsefesini nasıl okuduğu ve ne şekilde anlamlandırdığı ortaya konulmuş ve iki tarafın görüşleri arasında gerekli karşılaştırmalar yapılmıştır. Anahtar Kelimeler: Gazzâlî, Tehâfütü’l-Felâsife, İbn Sînâ, Kelam, Felsefe, Din. Describing “Three Problems” in al-Ghazzâlî's Tahâfut al-Falâsifah and Its Comparing with Avicenna's Views Abstract: In this study, the “three problems” were discussed that al-Ghazzâlî’s accusation of “kufr” against the Islamic philosophers in his book Tahâfut al-Falâsifah and content of the points in question was deconstructed according to Avicenna’s views. Which philosophical sources were considered in the Tahâfut al-Falâsifah, that is basically a work written against the philosophy of Avicenna, is investigated and exclusively how Avicenna’s system was authentically represented is examined. In this context in addition to Avicenna, the influence of the Islamic philosophers, the ancient Greek philosophers, the Neo-Platonic philosophers and the Islamic theologians to the text is also not ignored. In this dissertation, how al-Ghazzâlî had quoted, interpreted, evaluated the philosophy of Avicenna is examined; all the necessary comparisons are made to set forth Avicenna’s own views. Thus, significant findings were obtained. First of all, content of the “three-problems” was comprised of Avicenna’s ideas; but it was not represented in an authentic manner. Attaining real interpretation of Islamic philosophy is not possible concerning the Tahâfut al-Falâsifah. So, the Tahâfut was come to the fore as a work which was written under the influence of a set of religious and political conditions. It cannot be talk about analyzing religious and nonreligious or coherent and incoherent philosophical opinions in the work. Instead of this, the work was written in order to restore authorities of theologians in knowledge and to deactivate philosophers; it does not pursue a religious or a scientific purpose. Therefore, “kufr” was not realized which was argued to applies to the “three problems” and it appears that this was remained as a claim. As a result, in this study how al-Ghazzâlî reads the philosophy of Avicenna and in which ways he makes sense of it in the Tahâfut al-Falâsifah was put forward and necessary comparisons were made between the views of the two quarters. Key Words: al-Ghazzâlî, Tahâfût al-Falâsifah, Avicenna, al-Kalâm, Philosophy, Religion.