el-Gâye fi'l-Kırââti'l-Aşr İsimli Eser Çerçevesinde İbn Mihrân en-Nîsâbûrî'nin Kıraat İlmindeki Yeri


Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2019

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: MUSTAFA DOĞAN

Danışman: Mustafa Kılıç

Özet:

İbn Mihrân en-Nîsâbûrî IV/X. asırda Nîşâbûr’da yaşamış önemli ilim adamlarından biridir. Nîşâbûr’da başladığı ilim hayatına İslâm dünyasının ilmî ve kültürel merkezlerinden olan Bağdat, Dımaşk, Kûfe ve Semerkand’a yolculuklar yaparak devam ettirmiştir. Kur’an İlimleri, Hadis, Fıkıh, Akaid alanlarında kendini geliştirmiştir. İbn Mihrân en-Nîsâbûrî aynı zamanda kıraatlerin tedvini döneminin önde gelen kıraat âlimlerindendir. Kıraat-i Seb‘a usûlünün ortaya çıkardığı problemleri izale etmek için çalışmalar yaparak bu yedi ihtiyarın dışında kalan kıraatleri de ihtiva eden eserler kaleme almıştır. En meşhur eserleri eş-Şâmil fi’l-Kırâât, el-Gâye fi’l-Kırââti’l-Aşr ve el-Mebsût fi’l-Kırââti’l-Aşr’dir. On ihtiyarın yer aldığı bu metoduyla Kıraat İlmi’nde günümüzde de uygulanmaya devam eden Kıraat-i Aşere usûlüne dair eserlerin ilk örneklerini ortaya koymuştur. Bunların yanında Kıraat İlmi’nin alt disiplinlerinin birçoğuna dair eserler de telif etmiştir. Arzen ve semaen aldığı kıraat vecihlerinin arasında senedi sahih olup, Mesâhif-i Emsâr’a ve Arap diline uygun olanları sahih kabul ederek bu şartları haiz olmayanları şaz olarak isimlendirmiştir. İbn Mihrân en-Nîsâbûrî’nin el-Gâye fi’l-Kırââti’l-Aşr isimli eseri de kıraat ilminde muteber addedilen kaynak kitaplardandır en-Nîsâbûrî bu eserinde meşhur yedi ihtiyara ilave olarak sahihliğini teyid ettiği Ya‘kup, Ebû Ca‘fer, Halefü’l-Âşir kıraatleri ile Ebû Hâtim es-Sicistânî’nin ihtiyarına da yer vermiştir. el-Gâye fi’l-Kırââti’l-Aşr isimli eser çerçevesinde IV/X. asrın kıraat birikiminin yansıtılmaya çalışıldığı bu çalışmada İbn Mihrân en-Nîsâbûrî’nin hayatı, hocaları, eserleri, yaşadığı dönemde ve sonraki süreçte kıraat ilmine etkisi incelenerek en-Nîsâbûrî’nin kıraat tasavvuru ortaya konulmaya çalışılmıştır.