Müstansır-Billâh ve dönemi (623-640/1226-1242)

---

Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, İslam Tarihi ve Sanatları Bölümü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2013

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: YASEMİN SARI

Danışman: Osman Aydınlı

Özet:

İslam toprakları VII/XIII. asrın başlarında Moğol saldırılarına maruz kaldığında bu saldırılar karşısında Müslüman hükümdarların ciddi bir duruş sergileyemediği görülmüştür. Hârizmşahlar Devleti, Moğollar’ın İslam toprakları ve Batı’ya yönelik hareketleri önünde tampon bir görev icra etmekteydi, ancak Otrar hadisesi ile gelişen olaylar ve Hârizmşahlar’ın büyük hataları Moğollar’ı İslam topraklarına ilerleme noktasında cesaretlendirmiştir. Bu sırada Anadolu Selçukluları’nın, bölgede karışıklık çıkardığı ve Müslüman halka zulmettiği gerekçesiyle Hârizmşahlar Devleti’ne son vermesi, Moğollar’ın Batı’ya yönelik ilerleyişlerini kolaylaştırmıştır. İslam dünyasının diğer önemli gücü olan Eyyûbîler ise miras kalan toprakları aralarında paylaşma konusunda ihtilafa düşmüşler, kendi aralarında gereksiz bir mücadeleye girişmişlerdir. Netice itibariyle Müslümanların Moğol istilalarına karşı gereken tedbir ve önlemleri almadıkları ve bu istilalar sebebiyle büyük ölçüde zarara uğradıkları görülmüştür. Bu çalışmayla işte böyle bir dönemde İslam dünyasının manevî liderliğini üstlenen Halife Müstansır-Billâh’ın izlediği siyaset, devlet politikasındaki rolü, İslam birliğini sağlama adına aldığı tedbirler üzerinde çalışılmıştır. Müstansır’ın, hilafetinin ilk dönemlerinin sükûnet içinde geçmesi sebebiyle Müstansıriyye Medresesi’ni inşa ederek ilmî ve kültürel faaliyetlere ağırlık verdiği görülmüştür. Diğer taraftan İslam coğrafyasında yaşananlara karşı kayıtsız kalmayıp bir takım tedbirler aldığı, ancak tehlikeyi uzaklaştırma siyasetinde tam anlamıyla başarılı olamadığı görülmüştür. Onun çabaları Moğollar’ın Bağdat’a gelişlerini ancak bir süre engelleyebilmiş, kendisinden sonra ise gerilen ilişkiler sebebiyle Moğol istilalarının Bağdat’a kadar ulaştığı görülmüştür.