Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi, Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2016
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: TALHA GÖKTENTÜRK
Danışman: MUSTAFA SİNAN KAÇALİN
Özet:Sözlükler bir milletin hafızasıdır. Var olan bilgileri kayıt altına alma ve eldeki kelime hazinesini geleceğe aktarma rolünü üstlenirler. Dil öğretimi alanında da sözlüklerin mühim bir yere sahip oldukları görülür. Kelime hazinesi bakımından şümullü, kullanışlı, dil öğretmeye yönelik sağlam bir sözlük dil becerilerinin kazanılmasında mühim bir role sahiptir. Yabancı dil öğreniminde müracaat edilecek kaynaklardan biri de sözlüklerdir. İşte bu noktada hem Türkçenin doğu ve batı sahasında yaşayan kelimeleri yansıtma derecesindeki şümullülüğü hem de Arapça, Farsça ve Moğolca gibi Türkçenin asırlar boyunca ilişkide olduğu dillerle olan bağını ortaya koyma bakımından Mukaddimetü ’l-edeb metni Türk sözlükçülüğünde mühim bir yere sahiptir. Eserin yazması Buhara İbni Sina Kütüphanesinde kayıtlıdır. Renkli bir tıpkı baskısı yayımlanmıştır. Çalışmamızda bu baskı esas alınmıştır. Bu çalışmada:1. Sözlükteki 101a-110b arasındaki on varağın çeviri yazısı yapılmıştır. 2. Arapça ve Farsça madde başlarının tarifleri yapılmıştır. 3. Arapça, Farsça, Çağatay Türkçesi ve Moğolca kelimelerin kendi içinde dizini hazırlanmıştır. 4. Farsça ve Arapçada ortak olarak bulunan kelimeler arasında anlam mukayesesi yapılmış ve bu kelimelerin Türkiye Türkçesinde yaşayıp yaşamadığı incelenmiştir. 5. Yabancılara Türkçe öğretimi alanından seçilen kaynaklar incelenerek çok dillilik ve hedef kitleye uygun olarak hazırlanmış olma yönünden metnimiz ile mukayese edilmiştir.Yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde Arapça, Farsça ve Türkçedeki ortak kelimelerin öğretimi sırasında anlam farklarının ve benzerliklerini bilmenin bilgi yönüyle kelime öğretimine katkı sağlayacağı düşünülmüştür Bu çalışmalara ek olarak Mukaddimetü ’l-edeb’te yer verilen dillerin TÖMER ve DİLMER gibi dil öğretimi kurumlarındaki hedef kitleye uygunluğunu belirlemek amacıyla örnek grup olarak seçilen Yıldız Teknik Üniversitesi TÖMER, İstanbul Üniversitesi DİLMER ve Gazi Üniversitesi TÖMER’in ana dillerine göre öğrenci dağılımları verilmiştir. Elde edilen veriler neticesinde Mukaddimetü ’l-edeb’de yer verilen Arapça, Farsça, Türkçe ve Moğolca dillerinin örnek grubun %69.88’inin ana dili olduğu tespit edilmiş ve hazırlanan sözlüğün bu yönüyle hedef kitleye uygun olduğu görülmüştür. Son aşamada Yabancılara Türkçe öğretiminde çok dillilik ve bir konu alanında kelime öğretiminin ders kitaplarındaki yeri incelenmiştir. Gazi, İstanbul ve Yunus Emre setinde yapılan incelemeler neticesinde ders kitaplarında genellikle çok dilliğe yer verilmediği görülmüştür. İstisnai olarak İstanbul setinde ikinci dil olarak İngilizcenin seçildiği tespit edilmiştir. Yapılan çalışmalar neticesinde Mukaddimetü ’l-edeb’in ihtiva ettiği dillerle hedef kitlelere Türkçe öğretimi için uygun olduğu görülmüştür. Bu bakımdan çok dilli sözlüklerin alanda kendisine daha fazla yer bulmasının yerinde olacaktır. Ayrıca bir konu alanında kelime öğretimi yapan sözlüklerin ders kitapları ile birlikte kullanıma sunulması ve bu uygulamanın dil öğretimi merkezlerinde yaygınlaştırılması yabancı dil öğrenen öğrencilerin kelime kazanımına katkı sağlayacaktır. Anahtar Kelimeler: Mukaddimetü ’l-edeb, sözlük, yabancılara Türkçe öğretimi, kaynak metin, Arapça, Farsça, Çağatay Türkçesi, Moğolca. Abstract Dictionaries are the memory of a nation. They take the role of making the registration of existing information and transport word treasury in hand to the future generations. From this side in teaching language dictionaries are seen that have a very important place. In the terms of word treasury comprehensive, useful and a strong dictionary for teaching language has an important role in obtaining language abilities. In teaching foreign language, one of the sources that will apply is dictionaries. In this point both its comprehensive structure for reflection of west and east side of Turkish and like Arabic, Persian and Mongol in terms of explaining the relationship between Turkish and the languages it’s in relationship for centuries, Mukaddimetü ’l-Edeb has an important place in Turkish dictionaries. Manuscript of the book is recorded in Buhara İbni Sina Library. A colored facsimile has been published. In the text that we work in our thesis, we benefit from this colored facsmile. In this work: 1. Transcriptions of twenty pages from 101a to 110b has made. 2. About the words we examined, commentary work has made. 3. Between the words of four languages in the thesis work of determining the semantically differences has made. 4. It has given an index on the words of Arabic, Persian, Chagatai Turkish and Mongolian. 5. Selected sources from the area of Turkish education to foreigners has examined and their qualities in terms of being multilingual and making work teaching in one sense of space were compared with our text.The study about the meaning differences and similarities has been tough as an helpful knowledge in teaching of common words. In addition to those studies, suitability of languages that Mukaddimetü ’l-edeb contains has been examined. For this examination Yıldız Technical University TÖMER, İstanbul University DİLMER and Gazi University TÖMER has been choosen as sample group. The students in sample group has been classified according to student’s main languages. As a result of obtained data, the languages that are in the Mukaddimetü ’l-edeb has been determined as %69.88 percent of student’s main language. İn last stage place of being multilingual and teaching the words with one topic in the course books has been examined. As a result of examination in the Gazi, İstanbul and Yunus Emre set, conclusion has seen that multilingual text generally hasn’t been given a place. Exceptionally in the İstanbul set, English has choosen as second language. As a result of all studies with languages that it contains, Mukaddimetü ’l-edeb has seen appropriate to intended group. From this side given more place to multilingual dictionaries will be good in the area. Besides being available of dictionaries that teaching words in one topic and generalizing of this application in Turkish teaching centers will benefit to making student’s word tresuary rich. Key Words: Mukaddimetü ’l-edeb, dictionaries, Turkish education to foreigners, source text, Arabic, Persian, Chagatai, Mongol.