Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi, Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2015
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: MAİTUOHUTİ ALİMU
Danışman: MUSTAFA SİNAN KAÇALİN
Özet:Sözlükler bir milletin hafızasıdır. Yazılma sebebi ise milletin hafızasını ecdattan evlada ulaştırmak, bir dilin kelime hazinesini geleceğe taşıyabilmektir. Dil öğrenimi ve öğretiminde olmazsa olmaz esas kaynaklardan biri de sözlüklerdir. Kelime hazinesi geniş, kullanışlı, dil öğretmeye yönelik sağlam bir sözlük, dil öğretimi ve öğreniminde dilin dört esas becerisini kazandırmada çok mühim bir role sahiptir. Türkçe öğretiminde kaynak olarak kullanılan sözlüklerin kelime hazinesinin genişletilmesi, dil öğretme ve öğrenme hedefiyle daha kullanışlı bir hâle getirilmesi, muhataplarına hız ve kalite kazandırabilmesi Türkçe öğretimi işiyle uğraşanların vazifelerinden olmalıdır. Bu vazifeyi yerine getirmede ilk müracaat akraba Türk milletlerinin dili olmalıdır. İşte bu akraba Türk milletlerinin içinde Eski Türkçe ile olan yakın bağlantısı ve muazzam kelime hazinesi sebebiyle Uygur Türkçesi ve sözlükleri mühim bir yere sahiptir. Hazırkı Zaman Uygur Tiliniñ İzahlik Lugiti Uygur Özerk bölgesinde 1999 ve 2011 yıllarında iki ayrı baskı olarak yayımlanan “Günümüz Uygur Türkçesinin İzahlı Sözlüğü” dür. Bizim çalışmamıza kaynaklık edecek olan eser 2011 yılında yayımlanmış olan ikinci baskıdır. Sözlük 1446 sayfadan oluşmuştur. Bu çalışmada: 1. Sözlükte yer alan yirmi dört ünsüzden her birinin en az ilk on madde başı üzerinde, Uygur Türkçesinden Türkiye Türkçesine çevrimi yapılmıştır. 2. Ele alınan kelimelerin köken bilgisi verilmiştir. 3. Ele alınan kelimelerin Uygur harfli madde başı dizini ve ayrıca on bir farklı dilin Uygurca karşılıkları ile dizini yapılmıştır. 4. Ele alınan kelimeler içinde Uygur Türkçesi ile Türkiye Türkçesinde ortak olan kelimeler üzerinde anlam karşılaştırması yapılmıştır. Böylece, Türkçe öğretiminde kaynak olarak kullanılan sözlüklerin Türkiye Türkçesinin söz dağarcığına katkı sağlayabileceği; Türkçe öğretiminde kaynak olarak kullanılan sözlükleri dil öğretimine yönelik daha kullanışlı, verimli bir hâle getirmenin yolları ve teknikleri üzerinde araştırma yapılmıştır ve bir çalışma örneği sunulmuştur. Anahtar kelimeler: Uygur Türkçesi, Sözlük, Türkçe öğretimi, Kaynak metin, Türkiye Türkçesi. Abstract Dictionaries are the memory of a nation. They are written in order to transport the memories from ancestors to children and to future. To teach and to learn any language, dictionaries are the principal pillars. A dictionary which has a devoloped vocabulary, which is useful, which has a tendency to teach the language has an important role to teach and to learn the language. The teachers of Turkish Language must consider that it is their duty to expand the vocabulary of Turkish in order to make it more productive and to obtain the users a faster and more qualified dictionary. To be able to perform the duty as a source to consult, it must be Turkish’s related languages. In the Turkish nations “Uighur’s Turkish” has a great importance because of that it has a strong connection to old Turkish and a reliable vocabulary. Hazırkı Zaman Uygur Tiliniñ İzahlik Lugiti is “The Dictionary With Explanation of Uighur’s Turkish” which is published in two presses in the area of Uighur autonomous in 1999 and 2011. Our source is the second press which has 1446 pages. In this study; 1. At least on the begining of ten of the twenty four articles, there is the translation to Turkish of Turkey from Uighur’s Turkish. 2. It has given the origins of all of the words which are worked on. 3. It has given an index on the base of Uighur’s Turkish Alphabet and also the index of the translation of eleven different languages’ words to Turkish of Uighur. 4. It has given the comparison of meanings of the common words of Uighur and Turkeys’ Turkish. By this work, it is presented a very useful work which can be used to expand and widen the vocabulary of the dictionaries which are the sources of teaching the Language of Turkish. In this study it has presented how to make the dictionaries more useful and produvtive and qualified and easier to use and the technics and ways to research. Key words: Turkish of Uighur, Dictionary, Education of Turkish, Source of the text, Turkey’s Turkish.