Babasavar annelik ölçeği’nin geliştirilmesi ve okul öncesi çağda çocuğu olan anne-babaların etkileşim davranışlarının incelenmesi


Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2019

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Özlem Dönmez

Danışman: OZANA URAL

Özet:

Aile çocuğun etkileşime girdiği ilk sosyal gruptur. Hem anne hem baba çocuğun gelişiminde önemli bir yere sahiptir. Ancak annelerin çocuğun gelişimine daha etkin katıldığı, babanın pasif kaldığı görülmektedir. Çocuğun gelişimine babaların daha az, annelerin daha fazla katılması o kültürün annelik ve babalık rollerine yüklediği anlamlara göre değişkenlik gösterebilmektedir. Bu araştırmanın amacı, babasavar annelik ölçeğinin geliştirilmesi, babasavar annelik davranışlarının farklı değişkenlere göre incelenmesi ve anne-baba-çocuk etkileşim davranışlarının incelenmesidir. Bu amaç doğrultusunda şu sorulara cevap aranmıştır: 1. Babasavar Annelik Ölçeği’nin geçerlik düzeyi nedir? 2. Babasavar Annelik Ölçeği’nin güvenirlik düzeyi nedir? 3. Annelerin babasavar davranışları anne bakım süresi, anne çalışma durumu, anne çalışma saati, anne eğitim durumu, annenin yaşı, baba çalışma saati, baba eğitim durumu, babanın yaşı, birlikte yaşanan akraba olup olmaması, çocuk bakımında destek alınıp alınmaması, çocuk sayısı, evlilik süresi ve okul türü değişkenlerine göre farklılaşmakta mıdır? 4. Annelerin çocuklarıyla olan algıladıkları etkileşim düzeyi nedir? 5. Annelerin çocuklarıyla etkileşimini etkileyen faktörler nelerdir? 6. Annelerin benimsedikleri anne babalık anlayışları nelerdir? 7. Annelerin eşleriyle algıladıkları etkileşim düzeyi nedir? 8. Annelerin eşleriyle algıladıkları etkileşim türü nedir? 9. Annelerin eşleriyle daha iyi bir etkileşim kurmak için beklentileri nelerdir? Bu çalışmada açımlayıcı sıralı karma yöntem deseni kullanılmıştır. Araştırmanın nicel kısmında evreni İstanbul’da 36-72 aylık çocukları olan annelerdir. Örneklem grubu ise 6 ilçeden seçkisiz örnekleme yöntemiyle seçilmiş 25 okul öncesi eğitim kurumunda 36-72 aylık çocuğu olan 524 annedir. Veriler araştırmacı tarafından “Babasavar Annelik Ölçeği” ve “Aile Bilgi Formu” ile toplanmıştır. Benzer test güvenirliği ve test tekrar test analizi 2 okuldan 54 anne ile yapılmıştır. Geliştirilen ölçeğin geçerlik güvenirlik sınamaları yapılmış ve geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu kanısına varılmıştır. Daha sonra annelerin babaların erişimini kısıtlayan davranışlarının farklı değişkenlere göre değişip değişmediğinin incelendiği fark testleri yapılmıştır. Nicel bulgular araştırma sorularına uygun olarak istatistik paket program aracılığıyla çözümlenmiştir. Araştırmanın nitel kısmı kapsamında İstanbul ili Avrupa ve Anadolu yakasından kolay ulaşılabilir örneklem yoluyla seçilen birer ilçeden 2 okuldan toplam 13 katılımcıyla yüz yüze görüşülmüştür. Nitel bulguların çözümlenmesinde betimsel analiz ve içerik analizi kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen nicel bulgular incelendiğinde; yapılan analizler sonucunda “Babasavar Annelik Ölçeği”nin geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu görülmüştür. Yapılan fark testleri sonucunda annenin çocuk bakım süresi, çalışma durumu ve saati, eğitim durumu, yaşı ile babanın çalışma saati ve eğitim durumu, çocuk bakımında alınan destek, çocuk sayısı, evlilik süresi ve okul türüne göre annelerin babasavar davranışlarında fark bulunurken; babanın yaşı ve birlikte yaşanan akraba olup olmamasına göre fark bulunmamıştır. Araştırmanın nitel bulgularına göre; annelerin tamamına yakını çocuğuyla ve eşiyle etkileşiminden memnun olduğunu belirtmiştir. Annelere göre çocuklarıyla etkileşimini çocukla ilgili faktörler (çocuğun mizacı, cinsiyeti, sağlığı, davranışları), aile içi faktörlerden (anne babaini mizacı, çocukla iletişim, kaliteli zaman, baba katılımı) ve aile dışı faktörlerden (okul, teknoloji, gelenek ve görenekler, uzman ve kaynak desteği) etkilenmektedir. Annelerin çoğu anne babalık anlayışını eşitlikçi olarak tanımlasa da söyledikleri anne babalık anlayışı ile çelişen örnekler vermişlerdir. Annelerin çoğu eşleriyle iletişim türlerinin konuya göre değiştiğini ifade etseler de çocuk ve ev ile ilgili konularda kendilerinin, maddi konularda ise eşlerinin daha baskın olduğunu belirtmişlerdir. Anneler eşleri ile daha iyi bir etkileşim kurmak için uzman ve kaynaklardan bilgi almanın yanı sıra eşinin daha katılımcı olmasını, iletişiminin daha güçlü olmasını ve çalışma koşullarının daha rahat olmasını beklemektedir. Elde edilen bulgular, ilgili literatür çerçevesinde tartışılmıştır. -------------------- Family is the first social group in which child interacts. Both mothers and fathers have an impact on the development of children. However, it is obvious to see that mothers more involve in the development of children while fathers remain more passive. The participation of mothers and fathers in the development of the child may vary according to the cultural attributions given to mother and father roles. The aim of the research is to develop a valid and reliable measuring instrument to investigate the maternal gatekeeping of mothers, examining maternal gatekeeping behaviors of mothers according to different variables, and examining mother-father-child interactions. In order to reach that aim, answers for the questions were sought: 1. What is the validity of the “Maternal Gatekeeping Scale”? 2. What is the reliability of the “Maternal Gatekeeping Scale”? 3. Do the maternal gatekeeping behaviors differ according to duration of maternal care, mothers’ working status, working hours, ages, fathers’ education levels, ages, living together with a relative or not, number of children, duration of marriage, and schools’ types? 4. What are the perceived interaction levels of mothers with their children? 5. What are the factors that affect the interaction between mothers and their children? 6. What are the parental attitudes of mothers? 7. What are the perceived interaction levels between mothers and their spouses? 8. What are the perceived interaction types between mothers and their spouses? 9. What are the expectations of mothers to have better interactions with their spouses? In this research “Exploratory Sequential Mixed Model” was used. In the qualitative part of the study, the population is mothers of 36-72 months’ children from private and state preschools in Istanbul. The sample of the research was randomly selected 524 mothers of 36-72 from25 preschools of 6 districts. The data was collected via “Maternal Gatekeeping Scale” and “Family Information Form”. Similar test reliability and test retest analysis were conducted with 54 mothers from 2 preschools. Reliability and validity analysis of the scale were done and it is considered that is a reliable and valid measurement tool. Then, in order to investigate whether there are differences in the behaviors of mothers according to different variables, comparison tests were conducted. Quantitative results were analyzed via the statistical package program in accordance with the research questions. In the qualitative part of the study, face-to-face conversations with 13 participants from 2 preschools were conducted. In order to analyze qualitative data, descriptive and content analysis were used. According to the quantitative results of the study, it is revealed that “Maternal Gatekeeping Scale” is a valid and reliable measurement tool. As the results of the comparison tests, although there are differences according to the duration of maternal care, mothers’ working status, working hours, education levels, ages, fathers’ working hours, education levels, whether there is a support in child care, number of child, school type, and duration of marriage; there is no difference according to fathers’ ages and whether there is a relative living with or not. According to the qualitative results of the research, the majority of the mothers said that they are satisfied their interactions with their children and spouses. According to the mothers’ point of view, their interactions with their children are influenced from child-related (child’s temperament, gender, health, and behaviors), family-related (parents’ temperament, communication with the child, quality time, and father involvement), and out-of-family factors (school, technology, customs and traditions, expert and resource support). Although the majority of the mothers define their parental attitudes as equitable, their examples are contradictory. The majority of the mothers think their interactions with their spouses’ change according to the topic. However, they stated that they are dominant in child and home related issues whereas their husbands are dominant in economic issues. Mothers’ expectations to have better interactions with their spouses are expert and resource support, more involved spouses, more powerful communication, and better working situations. The results of the study were discussed in light of the relevant literature.