Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2009
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Hülya Çelik
Danışman: CEMİL ÖZTÜRK
Özet:SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENLERİNİN VATANDAŞLIK EĞİTİMİNİN BUGÜNKÜ DURUMU VE GELECEĞİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ Bu araştırmanın amacı, sosyal bilgiler öğretmenlerinin vatandaşlık eğitiminin bugünkü durumu ve geleceğine ilişkin görüşlerini belirlemektir. Araştırma, tarama modeline göre tasarlanmıştır. Nitel ve nicel araştırma yöntemleri birlikte kullanılarak yöntem çeşitlemesi türlerinden açıklayıcı karma yöntem deseni uygulanmıştır. Nicel verilerin toplanmasında araştırmacı tarafından geliştirilen “Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Bugünkü Durumu ve Geleceğine İlişkin Görüşlerini Belirleme Anketi”, nitel verilerin toplanmasında öğretmen görüşme formu kullanılmıştır. Araştırmada nicel veriler 2007–2008 eğitim-öğretim yılında İstanbul, Eskişehir ve Kars illerinde görev yapan 605 sosyal bilgiler öğretmeninden toplanmıştır. Nitel veriler de aynı eğitim-öğretim yılında söz konusu illerde görev yapan 30 sosyal bilgiler öğretmeniyle yapılan görüşme sonucunda elde edilmiştir. Araştırmada le şu sonuçlara ulaşılmıştır: (1) Sosyal bilgiler öğretmenlerinin çoğu vatandaşlık eğitimi tanımlarında vatandaşlık görev ve sorumluluklarının öğrenilmesini vurgularken, beceri ve değer boyutunu göz ardı etmişlerdir. (2) İl, cinsiyet, mezun olunan fakülte, lisansüstü eğitim alma, hizmet süresi, vatandaşlık eğitimi verme süresi, vatandaşlıkla ilgili hizmet içi eğitime ya da mesleki gelişim etkinliklerine katılma durumu, sivil toplum kuruluşlarına üyelik sosyal bilgiler öğretmenlerinin vatandaşlık eğitimine ilişkin görüşlerinde etkili faktörler olarak bulunmuştur. (3) Sosyal bilgiler öğretmenleri okulda verilen vatandaşlık eğitiminin birey ve toplum açısından önemli olduğu, öğrencinin vatandaşlık anlayışı üzerinde en etkili unsurun aile olduğu görüşündedirler. (4) Sosyal bilgiler öğretmenlerine göre vatandaşlık eğitimine okul meclislerinin sosyal kulüplerden daha çok katkısı vardır. (5) Sosyal bilgiler öğretmenlerinin çoğu küresel düzeyde geçerli vatandaşlık özelliklerinin vatandaşlık eğitiminin amaçları içinde yer alması gerektiğini düşünmekle birlikte öğrencilerinin iyi vatandaş özelliklerinden en çok “Vatanına, milletine ve ulusal değerlere bağlı olmak” özelliğini kazanmalarını istemektedirler. (6) Sosyal bilgiler öğretmenlerinin yarısı vatandaşlık eğitiminin ayrı bir ders olarak verilmesi gerektiği görüşündedirler. Sosyal Bilgiler dersi öğretim programını vatandaşlık eğitimi açısından en çok amaç ve içerik olarak yeterli bulmaktadırlar. Vatandaşlık eğitimi vermede kendilerini meslektaşlarından daha yeterli görmektedirler. (7) Sosyal bilgiler öğretmenleri vatandaşlık eğitiminde en çok “Toplum bilgisi (devlet yapısı, vatandaşlık hak ve görevleri) konusunu vurgulanmakta, etkinlik planlarken onaylı ders kitaplarından yararlanmakta, derslerde çoğunlukla soru-cevap etkinliğine yer vermekte, ölçme-değerlendirme türlerinden çoktan seçmeli testleri kullanmaktadırlar. (8) Sosyal bilgiler öğretmenleri vatandaşlık konularının öğretiminde sınıf ortamına ilişkin olarak “Güncel konulara değinme”, “Sınıf içinde saygı ve hoşgörü ortamının oluşması”, “Sınıf kurallarına uyma”, “Düşüncelerin rahatlıkla ifade edilebilmesi”, “Dinleme kültürü”, “Oybirliğiyle karar alma”, “ Derse katılım”, “Demokratik tartışma ortamı”, “ Konuyla ilgili test soruları”, “Konuyla ilgili örnekler”, “Öğrencilere eşit davranma”, “Öğrencilerin hak ve sorumluluk anlayışlarının gelişimi” hususlarına dikkat ettiklerini belirtmişlerdir. (9) Sosyal bilgiler öğretmenleri vatandaşlık eğitimi ile ilgili olarak en çok ailelerle işbirliği yapmaktadırlar. Öğrencilerine iyi vatandaş olma konusunda en çok yaşantı ve davranışlarıyla örnek olarak rehberlik etmektedirler. Öğrencilerini topluma hizmet uygulamalarına katmak ve sosyal katılım becerilerini geliştirmek için sosyal kulüpleri kullanmakta ve çeşitli projelere yönlendirmektedirler. (10) Sosyal bilgiler öğretmenlerine göre vatandaşlık eğitiminde yaşanan sorunların başında çevre ve medyadaki olumsuz örnekler, vatandaşlık eğitimini daha etkili hale getirmek için duyulan ihtiyaçların başında öğrenci velilerinin desteği gelmektedir. Anahtar Kelimeler: Vatandaşlık, Vatandaşlık Eğitimi, Sosyal Bilgiler Öğretmeni ABSTRACT VIEWS OF SOCIAL STUDIES TEACHERS RELATED TO THE PRESENT CIRCUMSTANCE AND FUTURE OF CITIZENSHIP EDUCATION The purpose of this study is to determine the views of social studies teachers related to the present circumstance and future of citizenship education. The study is designed in descriptive research method. By using both qualitative and quantitative methods, as a method variation type, descriptive mixture method design has been implemented. For quantitative data gathering, “Determination Survey on Views of Social Studies Teachers Related to the Present Circumstance and Future of Citizenship Education.” developed by the researcher and for the qualitative data gathering, interview form for teacher have been used. In the study, quantitative data have been gathered from 605 social studies teachers working in Istanbul, Eskişehir and Kars in 2007-2008 Academic Year. Qualitative data have been gathered as a result of the interviews made with 30 social studies teachers working in the mentioned cities at the same academic year. Briefly in the study the results are as the following; (1) Most of social studies teachers emphasize learning of duty and responsibilities of citizenship in their description for the citizenship education, whereas they ignore the dimension of skill and value. (2) City, gender, faculty being graduated, having a postgraduate education, service period, length of giving citizenship education, state of participation to the in-service training or professional progress activities related to citizenship, membership to civil society organizations have been found out as influential factors for the views of social studies teachers on citizenship education. (3) Social studies teachers agree that citizenship education given in schools are important for the individual and societal aspect, and family is the most effective factor on the students’ understanding for citizenship. (4) According to social studies teachers, school councils make more contributions to the citizenship education than social clubs. (5) Most of social studies teachers think that citizenship features at the global level are required to be in the goals of citizenship education and at the same time they wish that their students should obtain the feature of “depending on the value of country, nation and community” among the features of citizenship at most. (6) The half of social studies teachers think that citizenship education should be given as an independent course. They find that social studies curriculum is sufficient for the purpose and content of the citizenship education aspect at most. They see themselves more adequate competent than their colleagues for giving citizenship education. (7) While social studies teachers are giving citizenship education, they emphasize primarily the subject of “Community information (structure of state, rights and duties of citizens)”, while planning an activity they benefit from the approved course books, give place to question-answer activity in courses mostly, and use mostly multiple choice test for assessment. (8) Social studies teachers remark that while giving education on citizenship subject, they pay attention to the points regarding the classroom as “mentioning about topical subject”, “creating a tolerance and a respect atmosphere in the class”, “obeying the rules of the class”, “expressing the ideas easily”, “listening culture,” “giving decision unanimously”, “participation to the course”, “a democratic discussion environment”, “test questions on the related subject”, “examples on the subject”, “treating all students equally”, “development of the understanding of right and responsibility of the students”. (9) Social studies teachers mainly cooperate with families on the citizenship education. They mainly guide students on being a good citizen with their experience and behavior at most. They use social clubs and guide their students towards various projects in order to involve them in society service practice and improve their socially participation skills. (10) According to the social studies teachers, the negative examples in environment and media are the top problems being experienced in citizenship education and support of the students’ parent are at the top of the need in order to make citizenship education more efficiently. Keywords: Citizenship, Citizenship Education, Social Studies Teacher