Öğertmen adaylarının düşünme becerilerine ve düşünme becerilerinin öğretimine ilişkin görüşleri


Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2016

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Yasemin Karsantık

Danışman: ORHAN AKINOĞLU

Özet:

ÖĞRETMEN ADAYLARININ DÜŞÜNME BECERİLERİNE VE DÜŞÜNME BECERİLERİNİN ÖĞRETİMİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ Bu araştırmanın amacı, öğretmen adaylarının düşünme becerileri ve düşünme becerilerinin öğretimi konusundaki görüşlerini belirlemektir. Bu amaç kapsamında aşağıdaki araştırma sorularına yanıt aranmıştır: 1. Öğretmen adaylarının düşünme ve düşünme becerilerine yönelik algıları nelerdir ve nasıldır? 2. Öğretmen adaylarının düşünme becerilerinin öğretimine ilişkin görüşleri nelerdir ve nasıldır? 3. Öğretmen adaylarının düşünme becerilerinin öğretim programlarındaki yerine ilişkin görüşleri nelerdir ve nasıldır? 4. Öğretmen adaylarının düşünme becerilerinin hizmet öncesi öğretmen eğitimindeki yerine ilişkin görüşleri nelerdir ve nasıldır? Karma yöntem araştırma modellerinden yakınsak paralel karma desene göre tasarlanmış araştırmanın nicel aşamasında tarama modeli, nitel aşamasında ise fenomenoloji (olgubilim) yaklaşımı kullanılmıştır. Araştırmanın nicel aşamasına İstanbul’da bulunan bir devlet üniversitesindeki eğitim fakültesinin çeşitli bölümlerinin son sınıflarında öğrenim gören 454 öğretmen adayı; nitel aşamasına ise anket uygulamasına katılan ve kendi alanlarının öğretim programlarını inceleyen 18 gönüllü öğretmen adayı katılmıştır. Araştırmada veri toplama araçları olarak araştırmacı tarafından geliştirilen 34 maddelik anket formu ve 15 sorudan oluşan yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Nicel verilerin analizinde betimsel istatistiklerden yüzde ve frekans değerleri hesaplanmış, nitel verilerin analizi için ise MAXQDA-11 paket programından yararlanılarak betimsel analiz yapılmıştır. Araştırmanın nicel ve nitel aşamalarından elde edilen verilerin analizi sonucunda, düşünme becerileri boyutunda öğretmen adaylarının okullarda ve derslerde düşünme becerilerinin kazandırılmasına önem verdikleri ve buna yönelik olumlu tutumlara sahip oldukları görülmüştür. Araştırmada öğretmen adaylarının yaratıcı düşünme ve problem çözme becerilerini daha fazla önemsedikleri; bireylerin bu becerilerden yoksun olduğu gözlemlemeleri, bu becerilerin kişisel yarar sağlaması ve günümüz koşullarının bu becerileri gerekli kılmasını ise bu becerileri önemseme gerekçeleri olarak ifade ettikleri sonucuna ulaşılmıştır. Düşünme becerilerinin öğretimi boyutunda öğretmen adaylarının, düşünme becerilerinin öğretilebileceğini ve düşünme becerilerinin öğretimine erken yaşlarda, özellikle okul öncesi dönemde başlanması gerektiğini düşündükleri sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmen adaylarına göre düşünme becerilerinin öğretiminde en etkili yaklaşım karma yaklaşımdır. Araştırmada öğretmen adaylarının düşünme becerilerinin etkinlikler, düşünme becerilerine yönelik yöntem ve teknikler, düşünmeyi destekleyen sınıf ortamı, derslerle ve günlük hayatla ilişki kurma, model olma ve dil becerileriyle ilişkilendirme gibi yollarla kazandırılabileceği düşündükleri sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmen adaylarına göre okullarda düşünme becerileri kazandırılmamaktadır ve bunun önündeki en önemli engellerden bazıları; öğretmenlerin bilgi, beceri ve tutumları, fiziki engeller, aile tutumları, öğretim programlarının yoğunluğu, ulusal sınavlar ve öğretmen yetiştirme sistemindeki sorunlardır. Düşünme becerilerinin öğretim programlarındaki yeri boyutunda kendi alanlarının öğretim programlarını düşünme becerileri bağlamında inceleyen öğretmen adaylarının, programlarını bu açıdan kısmen yeterli veya yeterli olarak değerlendirdikleri, ancak uygulamada birtakım sorunlar yaşandığını belirttikleri sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmen adaylarının programlarda vurgulanması beklenen düşünme becerileri konusunda en çok yaratıcı düşünme ve problem çözmeyi vurguladıkları görülmüştür. Düşünme becerilerinin hizmet öncesi öğretmen eğitimindeki yeri boyutunda ise öğretmen adaylarının, lisans eğitimleri boyunca düşünme becerilerine yönelik ders veya eğitim aldıklarını; bunun düşünme becerilerine diğer dersler içerisinde yer verilme, yalnızca kuramsal olarak yer verilme ve ayrı bir ders olarak yer verilme şeklinde gerçekleştiğini belirttikleri görülmüştür. Ancak öğretmen adaylarının düşünme becerilerinin öğretimine yönelik eğitime ihtiyaç duydukları sonucuna da ulaşılmıştır. Son olarak öğretmen adaylarının düşünme becerilerinin öğretimine yönelik yeterliklerini geliştirmek için öğretmen eğitimi sürecinde en çok uygulamalı derslere ağırlık verilmesi gerektiğini düşündükleri sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: Düşünme becerileri, düşünme becerilerinin öğretimi, öğretim programları, hizmet öncesi öğretmen eğitimi. ABSTRACT PRE-SERVICE TEACHERS’ VIEWS ON THINKING SKILLS AND TEACHING THINKING SKILLS The purpose of the present study is to determine pre-service teachers’ views on thinking skills and teaching thinking skills. For this purpose, the researcher sought an answer to the following research questions: 1. How do pre-service teachers perceive thinking and thinking skills? 2. What are the views of pre-service teachers on teaching thinking skills? 3. What are the views of pre-service teachers on the role of thinking skills in the curriculum? 4. What are the views of pre-service teachers on the role of thinking skills in pre-service teacher education? The study was designed with convergent parallel mixed design, which is one of the mixed methods research model. Survey model was utilized in the quantitative phase of the study and phenomenology was applied for the qualitative phase of the study. 454 senior pre-service teachers studying in different departments of a faculty of education at a state university participated in the quantitative phase and 18 voluntary pre-service teachers who had completed the questionnaire and examined the curriculum of their own fields participated in the qualitative phase of the study. A 34-item questionnaire form and a semi-structured interview form consisting of 15 questions both of which were developed by the researcher were used as the data collection instruments. Percentage and frequency values of descriptive statistics were calculated for the quantitative data analysis and descriptive analysis was conducted by making use of MAXQDA-11 programme for the qualitative data analysis. The results obtained from the quantitative and qualitative data analyses demonstrated that for the dimension of thinking skills, pre-service teachers considered teaching thinking skills at both schools and classes as important and had positive attitudes towards teaching thinking skills. It was concluded that creative thinking and problem solving were the most significant skills for the pre-service teachers. Pre-service teachers stated lack of those skills, personal benefits and present conditions as the reasons for their consideration of creative thinking and problem solving. For the dimension of teaching thinking skills, it was concluded that pre-service teachers thought thinking skills could be taught and it was necessary to start teaching thinking skills as early as possible, particularly in pre-school years. Mixed approach was thought to be the most effective approach in teaching thinking skills. The results indicated that pre-service teachers stated thinking skills could be taught via activities, methods and techniques related to thinking skills, classroom environment promoting thinking, relating thinking skills with other courses and daily life, modelling and relating them with language skills. Pre-service teachers also thought that thinking skills were not taught at schools and some of the most important obstacles behind this situation were teachers’ knowledge, skills and attitudes, physical obstacles, family attitudes, intensity of the curriculum content, national exams and problems in teacher education system. For the dimension of the role of thinking skills in the curriculum, it was concluded that pre-service teachers who had examined the curriculum of their own fields in terms of thinking skills evaluated the curriculum as partially sufficient or sufficient; however they underlined the problems in the implementation of curriculum. The results showed that pre-service teachers emphasized creative thinking and problem solving as the thinking skills that were expected to be developed through the curricula. For the dimension of the role of thinking skills in the pre-service teacher education, it was concluded that pre-service teachers had taken a course or got training for thinking skills throughout the pre-service teacher education and they stated that thinking skills were included in the other course contents or thinking skills were a separate course or thinking skills were only theoretically covered in their teacher education programs. However, the results indicated that pre-service teachers needed more training in teaching thinking skills. It was lastly concluded that pre-service teachers proposed courses with more practice in pre-service teacher education process in order to develop their competencies for teaching thinking skills. Keywords: Thinking skills, teaching thinking skills, curriculum, pre-service teacher education.