Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: İrem Yılmaz
Danışman: AHMET GÖKCEN
Özet:ÖZET Haksız tahrik, failin suç oluşturan eyleminin hukuka aykırılık unsuru ile birlikte, onu bu suçu işlemeye sürükleyen psikolojik durumun da dikkate alınması sonucu doğmuş bir hukuki kurumdur. Modern hukukta kişini bu ruh haline bir değer atfedilerek cezada bazı indirimler yapılması gerektiği düşünülmektedir. Aksi bir kabul, insanı dış etkilerden hiç etkilenmeyen bir varlık olarak kabul etmek manasına gelecektir. Objektif sorumluluk anlayışının tamamen terkinden sonra, suçun oluşabilmesi için her türlü sübjektif parametre değerlendirmeye tabi tutulmaktadır. Suçun işlenmesinde insan iradesine yön veren dış etkilerin rolü düşünüldüğünde, suç ile sonuçlanan bu sürecin tüm yönleriyle ele alınması kadar doğal bir durum yoktur. Ceza hukuku insan davranışlarının bazılarının yapılması durumunda uygun cezalar öngören ve bu fiillerin işlenmesi durumunda bazı yaptırımlara başvuran normlar bütünüdür. Türk Ceza Kanunu’nun genel hükümlerinde düzenlenen ve bütün suç tipleri için uygulanabilir olan haksız tahrik, 765 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 51.maddesinde, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 29.maddesinde yer almaktadır. Failin, haksız tahrik nedeniyle cezasında indirime gidildiği durumlar, Türk Ceza Kanunu’nun gerek genel hükümlerinde gerekse özel hükümlerinde belirli suç tiplerine özgülenmek suretiyle çeşitli şekillerde düzenlenmiştir. Türk Ceza Kanunu’nun özel hükümleri altında da, belli suç tipleri bakımından özel haksız tahrik kurumuna yer verildiği görülmektedir. Örneğin, 765 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun birden fazla maddesinde, bazı koşulların varlığı durumunda, bazı suç tipleri bakımından özel haksız tahrik denilen ve genel hükümlerdeki tahrik düzenlemesine göre özel düzenleme olarak görülmesi gereken haksız tahrik halleri bulunmaktadır. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda ise sadece tek madde ile ve hakaret suçu bakımından özel bir haksız tahrik hali düzenlenmiştir. Türk Ceza Hukukunda haksız tahrik indiriminin uygulanabilmesi için, haksız fiilin failde hiddet veya şiddetli elem oluşturması, failin de bu psikolojik durum ve ruh haliyle suçun konusu olan tepki fiilini gerçekleştirmesi gerekir. Haksız tahrikin psikolojik unsuru olarak da adlandırılan bu durum sonunda, failin haksız fiil neticesinde kusurluluğunun etkilendiği düşünülür. Hukukumuz heyecanın iki türüne yer vermiş olmakla, her türlü ruhsal dalgalanmayı psikolojik esasa dâhil etmek istememiştir. Çeşitli ülke uygulamalarında, kızgınlık, hiddet, öfke, kaynağı belli olmasa da süreklilik gösteren bir heyecan hali ve hatta ruhsal karışıklık haksız tahrik i indirimi için yeterli görülmüştür. Ancak ülkemiz uygulaması açısından sadece hiddet veya şiddetli elemin kişi üzerinde yapacağı etkinin varlığı aranır. Türk Ceza Kanunu’nda haksız tahrik, suç işlenmesi durumunda kişinin cezasında indirime gidilen veya kişiye hiç ceza verilmeyebileceğini hüküm altına almış bir haldir. Hukukumuza göre haksız tahrik kurumunun varlığının kanıtlanması ve hükümlerinde belirtilen indirimlerin uygulanabilmesi için; somut olayda tahrik teşkil eden bir fiilin varlığı, tahrik fiilinin haksız olması, haksız fiilin faile veya başkasına yönelmiş olması, tahrik teşkil eden fiilin failde hiddet veya şiddetli eleme sebep olması, failin hiddet veya şiddetli elem etkisi altındayken ve bu nedenle bir suç işlemesi gerektiği kabul edilmektedir. Tahrike neden olan fiilin mutlaka soruşturma konusu yapılabilmesi veya özel hukuktaki haksız fiilin özelliklerine sahip olması gerekmemekte, ancak haksızlığı haiz olması beklenmektedir. Bu fiili kişi bizzat kendisi icra ettiyse haksız tahrik hükümlerinden yararlanamayacaktır. Mağdurdan kaynaklanan ve sanığın da buna karşılık sergilediği hareketleri nedeniyle mağdurun tahrike kapılması ve suç işlemesi durumu, Türk Ceza Kanunu 29 madde mucibince indirim konusu yapılamayacaktır. Ancak bu durumda failin tepki fiili orantısız ve aşırı olursa, mağdur yönünden haksız tahrik indirimine gidilebilecektir. Kanunda, tahrike neden olan fiilin kime yöneltilmesi gerektiğiyle ilgili bir netlik bulunmamaktadır. Bu durum hukuk doktrininde zaman zaman tartışmalara neden olsa da, tahrik fiilinin mutlaka tepki fiilinde bulunana karşı gerçekleştirilmesi zorunluluğu bulunmamaktadır. Tahrik fiiline maruz kalan kişi, failin kendisi olmayabilir. Tahrik edici fiilin mağduru, failin akrabaları, arkadaşları veya üçüncü bir kişi de olabilir. Haksız tahrik koşullarından bir diğeri de tepki fiilinin haksız fiili gerçekleştiren kişiye karşı işlenmesidir. Fiilin hedefi mutlaka vücut dokunulmazlığı veya diğer şahıs hakları olabileceği gibi, kişinin malvarlığı hakları da olabilir. Tahrik fiilinin mutlaka tepki fiilinde bulunana karşı gerçekleştirilmesi zarureti olmasa da, tepki fiilinin haksız fiili gerçekleştiren kişiye yöneltilmesi zorunluluğu, hükmün çok geniş uygulanması tehlikesinin önüne geçilmek gayesiyle getirilmiştir. Yine doktrindeki çeşitli tartışmalara rağmen belirtmek gerekir ki; failin haksız tahrik indiriminden yararlanabilmesi için haksız fiilin ya mağdur tarafından gerçekleştirilmesi ya da mağdurun o haksız fiili önleme sorumluluğu bulunmasına rağmen önlemek için icrai bir faaliyette bulunmaması gerekir. İcrai faaliyette bulunulmaması, ilgili haksız fiilin zımni olarak onaylanması anlamına geldiğinden ve önleme sorumluluğu bulunan bir ii kişinin bu tür hareketleri onaylamasının, failde yaratacağı psikolojik durum nedeniyle bu tür bir yaklaşıma gidilmektedir. Haksız tahrikin şartlarından bir diğeri, tahrik fiili ile tepki fiili arasındaki uygun nedensellik bağıdır. Eğer bu iki fiil arasına çok fazla zaman girmediyse ve derhal tepki fiili ortaya konduysa nedenselliğin kanıtlanması kolaydır. Ancak zaman zaman araya çeşitli zaman periyotlarının girmesi, kişinin hiddet ve şiddetli elem etkisinde tepki fiilini gerçekleştirip gerçekleştirmediği noktasında şüpheler uyandırmaktadır. Tahrik fiili ile tepki fiili arasında bir orantı bulunması gerektiği ile ilgili 765 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun yürürlükte olduğu dönemden itibaren süregelen bir tartışma da vardır. Kanunda açık bir düzenleme olmamasına rağmen, önemli olan hiddet veya şiddetli elem duygularının failde yaratılmış olmasıdır ki; bu durumda somut olay her yönüyle incelenmeli, failin genel ruhsal tabiatı, eğitim durumu, aile ilişkileri ve yetiştiği ortam tamamen değerlendirme yapılırken göz önünde bulundurulmalıdır. Haksız tahrike hukuk düzeninin ayrı bir değer atfederek varlığının aranmasının sebebi failin kusurluluğunu etkileyen nedenlerden birisi olmasıdır. Bu unsur, haksız tahrikin hukuki olarak altlanması fikrinden çıkar. Haksız tahrikin hukuki olarak altlanması konusunda çok çeşitli görüşler olmakla birlikte hukukumuzda sübjektif teori benimsenmiştir. Sübjektif teoriye göre, cezada indirime gidilmesinin nedeni, faili suç işlemeye yönelten saiklerin, haksız fiil nedeniyle duyduğu öfke ve elem nedeniyle, daha az vahim sayılması gerektiğidir. Objektif teoriye göre ise, haksız tahrik halinde biri tahrik eden, diğeri tahrike maruz kalan olmak üzere iki suçlunun varlığı kabul edilmeli ve bu iki kişi hukuk düzeninde buna göre muamele görmelidir. Her iki teori de, aslında, hukuki altlamayı tam olarak yapamamaktadır. Yalnızca failin subjektif durumu dikkate alındığında kişilerin kurallara uyma konusunda gösterecekleri çaba anlamında beklentinin azaldığı, kişinin hiddet veya şiddetli elem neticesinde iradesinde meydana gelen zayıflamanın kusurunu azalttığı fikri ortaya çıkacaktır. Objektif teori de tek başına uygulanmaya müsait değildir. Zira fail ve mağdurun kusuru karşılıklı mahsup edildiğinde, faile hiçbir zaman ceza verilememesi gibi telafisi güç bir zarar hukuk düzenine verilmiş olur. Esasında yapılması gereken iki teorinin birlikte kullanılmasıdır. Elbette haksız bir fiilin etkisinde olan kişinin işlediği bir suçta, kusurluluğunun, irade zayıflığı sebebiyle etkilendiğini kabul etmek gerekir. Ancak yine de hukuk düzeni, bu kişinin kendisini tüm şartlara rağmen kontrol etmesini bekler. iii Haksız tahrik konusu incelenirken, ceza hukukunun kusurluluğu etkileyen hallerden akıl hastalığı ve yaş küçüklüğü ile; hukuka uygunluk nedenlerinden meşru müdafaa ve zorunluluk hali ile; cezayı etkileyen hallerden tasarlama, töre saiki, kan gütme ve takdiri hafifletici sebepler ile; çeşitli suç türlerinden taksirli suç, zincirleme suç, kesintisiz suç, müteselsil suç, neticesi sebebiyle ağırlaşmış suç, teşebbüs aşamasında kalan suçlar ile iştirak ve içtima gibi ceza hukukunun çeşitli kurumlarıyla ilişkisini ve bu kurumlarla haksız tahrikin birlikte nasıl uygulanması gerektiği de önemli bir husus olarak karşımıza çıkmaktadır. Eğer tasarlama plan kurma teorisine göre açıklanırsa haksız tahrikin tasarlama ile uygulanması mümkün iken, soğukkanlılık teorisiyle tasarlamanın açıklanması durumunda bu iki kurum bağdaşmayacaktır. Ayrıca kan gütme, töre saiki ile haksız fiilin de birlikte uygulanmasının mümkün olmadığı genel anlamda kabul gören görüştür. Son olarak haksız tahrikin tespiti, haksız tahrikin derecesinin saptanması ve uygulanacak indirim oranları konusunda, kanunun hakimlere çok geniş takdir yetkisi bıraktığı da mutlaka değinilmesi gereken diğer bir düzenlemedir. SUMMARY Unjust provocation is a legal institution that was born as a result of taking into account the psychological state that caused the offender to commit this crime together with unlawfulness of the criminal act of the offender. In modern law, it is thought that some reductions should be made to punishment by attributing this’ mood of person a value. A contrary admission would mean accepting man as an entity that is not affected by external influences at all. Any subjective parameter is evaluated for the occurrence of the crime after the complete abandonment of the objective sense of responsibility. Considering the role of external influences that shape human will in committing crime, it is more than natural to address all aspects of this process that results in crime. Criminal law is a set of norms that enforce appropriate penalties in the case of some of the human conduct, and which adopts some sanctions in the case of committing these acts. The unjust provocation regulated in the general provisions of the Turkish Penal Code and applicable to all types of offences is included in Article 51 of the Turkish Penal Code No. 765 and Article 29 of the Turkish Penal Code No. 5237. The cases in which the punishment of offender is reduced due to unjust provocation are regulated in a variety of ways by being specific to certain types of crime in both the general provisions of the Turkish Criminal Code and in special provisions. It is observed that special unjust provocation institution has been used in terms of certain types of crime under the special provisions of the Turkish Criminal Code. For example, in the case of certain conditions in more than one article of the Turkish Penal Code No. 765, there are cases of unjust provocation called as special unjust provocation in terms of some types of crime and which should be considered special regulation according to the general regulation. A special kind of unjust provocation is regulated in Turkish Penal Code numbered 5237, with only one article and in terms of offence of libel. In order to apply abatement for unjust provocation in the Turkish Criminal Law, it is necessary that wrongful act must constitute a violent or violent sorrow in the perpetrator, and that the perpetrator must carry out the act of reaction, which is the subject of the crime in this psychological state and mood. It is thought that the wrongful act is affected by the culpability of the perpetrator due to the tort at the end of this state, which is also called as the psychological element of unjust provocation. Our law did not want to include any kind of excitement on the psychological basis. In v various country practices, anger, rage, temper and a continuous state of excitement, even though the source is unclear, and even spiritual confusion have been considered sufficient for reduction for unjust provocation. However, in terms of the practice in Turkey, what is sought is the presence of an influence that only raging or violent sorrow will have on the person. In Turkish Penal Code, unjust provocation is a case ensuring a reduction in the punishment of the person if he commits crime or the person may not be punished at all. According to Turkish law, what is considered necessary to prove the presence of institution of an unjust provocation and to apply the abatement specified in its provisions is that an act that constitutes provocation in the present case must exist, that the act of provocation is unjust, that the wrongful act directed to the perpetrator or others, that the act constituting provocation causes rage or severe sorrow in the perpetrator, that the perpetrator has committed a crime under the influence of rage or severe sorrow. It is not necessary that the act that causes the provocation must be subject to investigation or have the characteristics of an tort in private law, but it is expected to be unjust. If this person exercised the act himself, he will not be able to benefit from the provisions of unjust provocation. Victim’s being provoked and committing crime due to the counter acts exhibited by the accused against the acts of the victim will not be subject to abatement under article 29 of Turkish Penal Code. However, in this case, if the response of the offender is disproportionate and excessive, the victim may be subject to abatement due to unjust provocation. The law is not clear about who the act causing provocation should be directed to. Although this sometimes causes controversy in the doctrine of law, the act of provocation does not necessarily have to be carried out against the one who has the act of reaction. The person who is exposed to provocation may not be the perpetrator himself. The victim of the provocative act may be relatives of the perpetrator, friends or a third person. Another condition of the unjust provocation is that the act of reaction has been committed against the person who performed the wrongful act. The object of the act may be the inviolability of the body or other personal rights, or the asset rights of the person. Although it is not necessary to carry out the act of provocation against the person who is commits the act of reaction, the necessity of directing the act of reaction against the person who performed the wrongful act is intended to avoid the danger of very wide application of the provision. Again, it should be noted despite the various arguments vi in the doctrine that, in order for the perpetrator to take advantage of abatement for unjust provocation, either the wrongful act should have been carried out by the victim or the victim should have not executed anything to prevent the wrongful act although he had the responsibility to prevent it. Such approach is shown since non-execution means the implied consent of the wrongful act, and because the consent of the person who is responsible for preventing such acts creates the mental state in the perpetrator. Another of the conditions of unjust provocation is the appropriate relation of causality between the act of provocation and the reaction. If there is not too much time between these two acts, and if the immediate reaction is present, the causality is easy to prove. However, the occasional introduction of various time periods raises doubts as to whether the person has carried out the act of reaction in the influence of rage and severe sorrow. There is also an ongoing debate from the period when the Turkish Penal Code No. 765 was in force in relation to the fact that there should be a proportion between the act of provocation and the reaction. Although there is no explicit regulation in the law, it is important that the feelings of rage or severe sorrow have been created in the perpetrator. In this case, the present event should be examined in every aspect, the general spiritual nature of the perpetrator, the educational status, family relations and the environment in which he grew up should be taken into consideration when making a full evaluation. The reason why the presence of unjust provocation is sought by the legal order by attributing a separate value is that it is one of the reasons affecting the perpetrator's fault. This element emerges from the idea of the legal subsumption of unjust provocation. Although there are many opinions about the legal subsumption of unjust provocation, subjective theory has been adopted in Turkish law. According to the subjective theory, the reason for the abatement in the punishment is that the motives that lead the perpetrator to commit a crime should be considered less grave because of the anger and sorrow caused by the wrongful act. As for the objective theory, the existence of two criminals, the one who provokes and the other who is exposed to provocation, should be admitted and these two persons should be treated accordingly in the legal order. Both theories, in fact, cannot perform the legal subsumption exactly. When only the subjective situation of the perpetrator is taken into consideration, the idea that expectation in terms of the effort of the person obeying the rules decreases, and that the weakening in the will of the person as a result of rage or severe sorrow vii diminishes his fault will arise. The objective theory is not suitable for individual application either. Because, when the offender and the victim's fault is mutually deducted, an irrecoverabe damage to the legal order that the offender is never given a penalty would have been caused. In fact, what should be done is to use the two theories together. Of course, it should be admitted that the faultiness of the person in an offence he committed under influence of unfair act is influenced by the weakness of will. Nevertheless, the legal order expects this person to control himself despite all conditions. In examining the issue of unjust provocation, mental illness and minor age which affect the faultiness in criminal law; legitimate self-defense and necessity; design, custom, blood feud and discretionary reasons which are the circumstances affecting the punishment; crime types such as negligent offence, chain crime, uninterrupted crime, joint crime, the crime that has been aggravated by the results of the crime, the crimes that remain at the stage of attempt, participation and concurrence, the relationship between various institutions of the criminal law and how these institutions and unjust provocation should be applied together are also important issues. If planning is explained according to the theory of concoction, it is possible to implement unjust provocation with planning and, if it is explained with the theory of cold-bloodedness, these two institutions will not be compatible. In addition, it is generally accepted that it is not possible to implement a wrongful act with blood feud and custom. Finally, it should also be mentioned that the law has left a very wide discretion to the judges in the determination of unjust provocation, the degree of unjust provocation and the abatement rates to be applied.