İran yeni dalga akımı temelinde Asghar Farhadi filmlerinin analizi


Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2019

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Melike Günhan

Danışman: FATİME NEŞE KAPLAN İLHAN

Özet:

ÖZET İRAN YENİ DALGA AKIMI TEMELİNDE ASGHAR FARHADİ FİLMLERİNİN ANALİZİ İranlı sinemacılar siyasi ve dini otoritelerin baskıcı politikaları, katı sansür uygulamaları, maddi kısıtlılıklar içerisinde İran Yeni Dalga Sineması şeklinde adlandırılan özgün bir sinema dili ortaya koyarak İran sinemasına bugünkü uluslararası alandaki tanınırlığını ve saygınlığını kazandırmıştır. Bu çalışmada İran Yeni dalga akımının ortaya çıkmasında ve gelişiminde etkili olan tarihi, siyasi, toplumsal koşulları ve gelişmeleri araştırmak, akımın temsil ettiği temel karakteristik özellikleri ortaya koymak amaçlanmıştır. İran yeni dalga akımının ortaya çıkışında büyük ölçüde ülkenin geçirdiği radikal siyasal ve toplumsal dönüşümlerin ve katı devlet denetimi ve sansür uygulamalarının etkili olduğu görülmüştür. İran Yeni Dalga filmlerinde tekrarlanan anlatısal ve biçimsel özellikler: günlük yaşamın içinden hikâyeler, az sayıda karaktere dayalı sade bir olay örgüsü, amatör oyuncuların kullanımı, stüdyo yerine gerçek mekânların ve doğal ışıklandırmanın kullanımı, özel efekt, diegetik olmayan müzik gibi gerçeklik algısını bozacak destekleyici dış öğelerden kaçınılarak yaratılan gerçekçi yaklaşım, yetişkin dünyasının sorunlarını aktarmada çocuk karakterlerin kullanımı, İran’da kadının konumunu ortaya koyan temsil ediliş biçimleri olarak belirlenmiştir. Bu ortak özellikler içerik analizi yöntemiyle akımın üçüncü kuşak yönetmenlerinden Asghar Farhadi’nin filmlerinde tespit edilmiştir. İran Yeni Dalga sinemacıları birçok açıdan benzerlik gösteren ortak bir sinema dili ortaya koymuş olsalar da bu yönetmenlerin her biri auteur yönetmenler olup kendilerine has bir sinema üslubuna sahiptirler. Bu nedenle çalışmada Farhadi’nin sinemasına has unsurlara da değinilmiştir. Farhadi sinemasında tekrarlanan temel motifiler: yaşanacakların habercisi olan ve hikâye boyunca tekrarlanarak metaforik bir anlatım yaratan sembolik işaretler, ahlaki ikilemler, din, vicdan, adalet, insan ilişkilerinin karmaşık doğası gibi evrensel olgular üzerine sorgulamalar, geleneksel ve modern değerlerin çatışması, belirsizlik olgusu olarak ortaya çıkmaktadır. İran Yeni Dalga sineması içerisinde Farhadi sinemasını özgün kılan en önemli özelliklerin evrensel olguları yerel bir düzlemde aktaran sinema dili ve kırsal yaşam yerine, geleneksellik modernite çatışması, sınıf problemleri, toplumsal cinsiyet sorunları gibi çağdaş İran’ın kentsel sorunlarına odaklanan anlatı yapısı olduğu görülmüştür. İÇİNDEKİLER ÖZET…………………………………………………………………………………………… i ABSTRACT iii ŞEKİL LİSTESİ v İÇİNDEKİLER vi 1. GİRİŞ 1 2. DEVRİM ÖNCESİ İRAN SİNEMASI 5 2.1. İran Sinema Sanatının Tarihsel Arka Planı 5 2.1.1.Taziye 5 2.1.2. Fars Şiiri ve Romanı 9 2.2. Devrim Öncesi İran Sineması 13 2.2.1. Modernizm ve Anayasal Devrim 13 2.2.2. Sinemayla Tanışma 15 2.2.3. Ticari Filmler ve Yabancı Film Egemenliği 17 2.2.4. 1960’lı Yıllar: İran Yeni Dalga Akımının İlk Örnekleri 22 2.2.5. 1970’li Yıllar: Olgunluk Dönemi 24 2.2.6. Devrim Sürecinde Sinema 27 3. DEVRİM SONRASI İRAN SİNEMASI VE İRAN YENİ DALGA AKIMI 30 3.1. Belirsizlik Dönemi 30 3.2. Savaş Filmleri 31 3.3. İslami Sinema İnşası: Devlet Denetimi ve Sansür 32 3.4. Farabi Sinema Vakfı 34 3.5. Çatışma ve Karşı Kültür Devrimi 38 3.6. Hatemi Dönemi: Rahatlama 42 3.7. Hatemi Sonrası Dönem 46 3.8. İran Yeni Dalga Akımının Temel Karakteristik Özellikleri 51 4. İRAN YENİ DALGA AKIMI TEMELİNDE ASGHAR FARHADİ FİLMLERİNİN ANALİZİ 59 4.1. Asghar Farhadi 59 4.2. Tozda Dans (Raghs Dar Ghobar) 61 4.2.1. Filmin Künyesi 61 4.2.2. Filmin Özeti 62 4.2.3. Tozda Dans Filminin İran Yeni Dalga Akımının Temel Karakteristik Özellikleri Temelinde Analizi 62 4.2.3.1. Sade Öyküleme ve Gerçeklik 62 4.2.3.2. Alegorik Anlatı ve Toplumsal Eleştiri 64 4.2.3.3. Kadın Temsili 70 4.2.3.4. Yetişkin Dünyasında Çocuk Karakterler 72 4.2.3.5. Mekân Kullanımı 73 4.3. Güzel Şehir (Shah-re Ziba) 75 4.3.1. Filmin Künyesi 75 4.3.2. Filmin Özeti 76 4.3.3. Güzel Şehir Filminin İran Yeni Dalga Akımının Temel Karakteristik Özellikleri Temelinde Analizi 77 4.3.3.1. Sade Öyküleme ve Gerçeklik 77 4.3.3.2. Alegorik Anlatı ve Toplumsal Eleştiri 78 4.3.3.3. Kadın Temsili 85 4.3.3.4. Yetişkin Dünyasında Çocuk Karakterler 87 4.3.3.5. Mekân Kullanımı 88 4.4. Çarşamba Ateşi (Chaharshanbe-soori) 89 4.4.1. Filmin Künyesi 89 4.4.2. Filmin Özeti 90 4.4.3. Çarşamba Ateşi Filminin İran Yeni Dalga Akımının Temel Karakteristik Özellikleri Temelinde Analizi 91 4.4.3.1. Sade Öyküleme ve Gerçeklik 91 4.4.3.2. Alegorik Anlatı ve Toplumsal Eleştiri 93 4.4.3.3. Kadın Temsili 100 4.4.3.4. Yetişkin Dünyasında Çocuk Karakterler 104 4.4.3.5. Mekân Kullanımı 105 4.5. Elly Hakkında (Darbareye Elly) 106 4.5.1. Filmin Künyesi 106 4.5.2. Filmin Özeti 107 4.5.3 Elly Hakkında Filminin İran Yeni Dalga Akımının Temel Karakteristik Özellikleri Temelinde Analizi 109 4.5.3.1. Sade Öyküleme ve Gerçeklik 109 4.5.3.2. Alegorik Anlatı ve Toplumsal Eleştiri 111 4.5.3.3. Kadın Temsili 117 4.5.3.4. Yetişkin Dünyasında Çocuk Karakterler 119 4.5.3.5. Mekân Kullanımı 120 4.6. Bir Ayrılık (Jodaeiye Nader Az Simin) 121 4.6.1. Filmin Künyesi 121 4.6.2. Filmin Özeti 122 4.6.3. Filmin İran Yeni Dalga Akımının Temel Karakteristik Özellikleri Temelinde Analizi 124 4.6.3.1. Sade Öyküleme ve Gerçeklik 125 4.6.3.2. Alegorik Anlatı ve Toplumsal Eleştiri 127 4.6.3.3. Kadın Temsili 135 4.6.3.4. Yetişkin Dünyasında Çocuk Karakterler 137 4.6.3.5. Mekân Kullanımı 140 4.7. Geçmiş (Le Passé) 142 4.7.1. Filmin Künyesi 142 4.7.2. Filmin Özeti 143 4.7.3. Filmin İran Yeni Dalga Akımının Temel Karakteristik Özellikleri Temelinde Analizi 145 4.7.3.1. Sade Öyküleme ve Gerçeklik 145 4.7.3.2. Alegorik Anlatı ve Toplumsal Eleştiri 146 4.7.3.3. Kadın Temsili 158 4.7.3.4. Yetişkin Dünyasında Çocuk Karakterler 160 4.7.3.5. Mekân Kullanımı 163 4.8. Satıcı (Forushande) 164 4.8.1. Filmin Künyesi 164 4.8.2. Filmin Özeti 165 4.8.3. Filmin İran Yeni Dalga Akımının Temel Karakteristik Özellikleri Temelinde Analizi 168 4.8.3.1. Sade Öyküleme ve Gerçeklik 169 4.8.3.2. Alegorik Anlatı ve Toplumsal Eleştiri 170 4.8.3.3. Kadın Temsili 186 4.8.3.4. Yetişkin Dünyasında Çocuk Karakterler 189 4.8.3.5. Mekân Kullanımı 189 4.9. İran Yeni Dalga Akımı Temelinde Asghar Farhadi Filmlerinin Değerlendirilmesi 190 5. SONUÇ 203 KAYNAKÇA 207 -------------------- ABSTRACT ANALYSIS OF ASGHAR FARHADI MOVIES ON THE BASIS OF IRANIAN NEW WAVE CINEMA Iranian filmmakers have Iranian cinema gained today’s recognition and prestige in the international arena by presenting a unique film language called Iranian New Wave under the repressive policies, strict censorship, and material constraints imposed by political and religious authorities. This study is aimed to investigate the historical, political and social conditions and incidents that are effective in the emergence and development of Iranian New Wave and to reveal the main characteristic feature of this movement that represented in the films. It seemed that radical, political and social transformations of the country and strict state control and censorship practices were effective in the emergence of Iranian wave. Repetitive narrative and formal features in Iranian New Wave films: stories from everyday life, simple plot based on a small number of characters, the use of amateur actors, the use of real venues and natural lighting instead of the studio, special effects, non-diegetic music like the realistic approach created by avoiding external elements that would disrupt the perception of reality, the use of child characters in conveying the problems of the adult world, representation of women’s position in Iran. These common features were identified by the content analysis method in the films of Asghar Farhadi, one of the third-generation directors of the movement. Although Iranian New Wave filmmakers have put forward a common cinematic language that is similar in many respects, each of these directors is auteur directors and has their own style of cinema. Therefore, in the study, elements specific to Farhadi's cinema were also mentioned. The basic motifs repeated in the cinema of Farhadi are: symbolic signs that are the precursors of the things to be experienced and creating a metaphorical narrative by repeating throughout the story, moral dilemmas, interrogations on universal phenomena such as religion, conscience, justice, complex nature of human relations, conflict of traditional and modern values, and uncertainty. The most important features that make the cinema of Farhadi unique in the Iranian New Wave are the language of cinema that conveys universal phenomena at a local level and traditional narrative structure that focuses on the urban problems of contemporary Iran instead of rural life, such as the conflict of modernity- traditionality, class problems, and social gender issues.