Peyami Safa’nın eserlerinde din

---

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2003

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Fatih Özdemir

Danışman: SEMA UĞURCAN

Özet:

Bu incelemede Cumhuriyet Dönemi yazarlarından Peyami Safa'nın eserlerinde din olgusu karşısında takındığı tavırları ve dini işleyiş tarzı ele alındı. Peyami Safa, dini işlerken bütün eserlerinin odak noktasına oturttuğu doğu- batı çatışması ve medeniyet değiştirme meselelerinden hareket etmiştir. Yazar, gerek düşünce eserlerinde gerekse romanlarında dini, medeniyetlerin en önemli yapıcı unsurlarından biri olarak değerlendirmiştir. Peyami Safa, dini medeniyet kavramıyla yakından ilişkilendirerek, dinden kaynaklanmayan bir medeniyetin bulunmadığı görüşünü savunmuştur. Yazar özellikle düşünce eserlerinde din ve medeniyet, din ve mistisizm, din ve ilim arasındaki ilişkilere değinmiştir. Düşünce eserlerinde din hakkında ileri sürdüğü görüşlerini romanlarına da yansıtmıştır. Milliyetçi ve muhafazakâr bir yazar olan Peyami Safa, kişilerin ve toplumların hayatında dinin gerekli bir unsur olduğunu ileri sürmüştür. Peyami Safa romanlarında karakterlerini dinin duygu ve düşünce dünyalarında aldığı yere göre değerlendirmiştir. Romanlarında çizdiği olumlu karakterler dindar ve muhafazakâr; olumsuz karakterler ise dinden uzak kişilerdir. Ayrıca anlatımı etkili kılmak için din kaynaklı kelimelere, eşyalara, motiflere başvurmuş; din büyüklerinin görüşlerini ve sözlerini aktarmıştır. Peyami Safa, eserlerinde ruhun varlığını da göstermeye çalışmıştır. Materyalizme karşı spritüalizmi öne çıkarmış, mistik dünya görüşünün sözcülüğünü yapmıştır. Parapsikolojik ve metapsişik olaylara yer vermiştir. Bu incelememiz, Peyami Safa'nın eserlerinde çok çeşitli açılardan ele aldığı din olgusunun işleniş tarzları ve yazarın dine bakış açısını gösterir niteliktedir. ABSTRACT In this investigation we discussed the behavior of Peyami Safa, who was the author in Republican Era, against the religion case and his treating was of religion in his works. While he was discussing the religion, he began from the conflict of East-West and civilization changing problem that he mainly used in all his works. He evaluated the religion as on of the important instruetive comperent of civilization in all his works. He claimed that there were no civilizations without owning religion. He talked abautthe relations between religion and civilization, religion and mysticism, religion and science especially in his thought works. He also reflected his thoughts about religion to his novels. Peyami Safa, who was a conservative and nationalist author, claimed that the religion was a necessary component in the society. In his novels, he evaluated the characters according to their thoughts about the religion. The positive characters are religious and conservative persons but the negative ones are not. He also used many religious words, motives, goods and many thougts of some important religious people to make his expression more effective. Peyami Safa also expressed the existance of the spirit in his works. He supported spiritualizm against materialism. He became the spokesman of the mysticism. He narrated parapsychologic and metapsychical events. This investigation demonstrates Peyami Safa's thougts about the religion and his threating way of the religion in his works.