Halįl Paşa’nın Risāle-İ Feżāǿil-İ Şām-I Şerįf Adlı Eseri (Giriş, İnceleme, Tıpkıbasım)


Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2016

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Ahmet Çam

Danışman: Mesut Şen

Özet:

Bu çalışmanın konusunu; İstanbul Üsküdar Hacı Selim Ağa Yazma Eser Kütüphanesi, Hüdâyi Efendi kısmı 1162 numarada kayıtlı XVI. yüzyılın sonları ile XVII. yüzyılın başları arasında yazıldığı düşünülen Anadolu sahasında sade bir Türkçe ile yazılmış dinî-tarihî bir mesnevi diyebileceğimiz, Fazálet-nâme geleneğinin bir numunesi olan Feıâ'il-i Şâm-ı Şeráf adlı yazma oluşturmuştur. Çalışma; Giriş, İnceleme, Tıpkıbasım olmak üzere üç ana bölümden meydana gelmiştir. Giriş bölümünde eserin yazarı, eser, yazıldığı dönem ve dönemin dil anlayışı hakkında bilgi verilmiştir. İnceleme bölümünde ise ayrıntılı biçimde ünlülerin ve ünsüzlerin yazılışları, isim işletme ekleri, fiil işletme ekleri, yapım ekleri, kelimelerin çoklu yazımları alt başlığı altında pek çok örnekler sunulmuş, eklerin yazılış özelliklerine göre bilgiler verilerek dil özellikleri izah edilmeye çalışılmıştır. Örnekler mümkün oldukça bol tutulmuş, böylelikle eser temelinde dönemin dil özellikleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Metin bölümünde Fe¿â'il-i Şâm-ı Şeráf, çeviri yazı alfabesi ile Latin harflerine aktarılmıştır. Dizin bölümünde metinde geçen kelimeler, aldıkları eklere göre geçtikleri varak ve satır numaraları ile gramatikal dizin şeklinde sıralanmıştır. Sonuç bölümünde; imla ve kelime hazinesi bakımından ayrıntılı bir biçimde incelenen eserle ilgili varılan yargılar maddeler halinde verilmiştir. Kelimelerin yazım şekilleri verilerek eserin imla özellikleri ortaya konulmuştur. Eserin dönemin dil anlayışına olan katkısı vurgulanmıştır. ABSTRACT The subject of this study is based on Feıâ'il-i Şâm-ı Şeráf manuscript which is a exemplification of Fazálet-nâme precedent and sayable that it is ecclesiastical and historical masnawi which is thought to writen with simple Turkish on Anatolian course between the end of XVI. and the beginning of XVII. centuries. It is available in İstanbul Üsküdar Hacı Selim Ağa Manuscript Library and recorded under 1162 number of Hüdayi Efendi division. The study consists of three main chapters which are introduction, reading and facsimile. In introductory chapter, informing about writing, author, era writen and langue intellection of that era. As to reading chapter, presenting many instances with working through vowel and consonant spellings, noun keeping suffixes, verb keeping suffixes, derivational affixes under multi spelling of words topic. It is also tried to explain langue characteristics informing according to the spelling specialities of appendixes. With many examples, it is studied to manifest langue characteristics which is based on study. In text chapter, Feżā'il-i Şām-ı Şerįf is narrated to Roman letter with translation writing alphabet. In index chapter, words are ordered gramatically according to the taken appendixes which are mentioned in which line or leaf. In the result chapter, conclusions which are examined in detail according to the dictation and vocabulary are estipulated. Adducing dictation specialities, presented spelling and emphasized contribution to the era of langue intellection of the study.