Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2016
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Kovsar Taghıyev
Danışman: MURAT SÜLÜN
Özet:GAZZÂLÎ - ŞÂTIBÎ SARKACINDA BİLİMSELCİ TEFSİR Kur’ân’ın geçmiş ve gelecekteki her türlü bilgiye kâh açık kâh dolaylı olarak işaret ettiği düşüncesi oldukça erken dönemlerden itibaren literatürde yer bulmuş; büyük oranda bu düşünceden beslenen ve XIX. yüzyılda ivme kazanan bilimselci tefsir akımı içerisinde, Kur’ân âyetlerinden bilimsel sonuçlar çıkarmak ve bu sonuçlar üzerinden Kur’ân’ın evrensel ve mu‘ciz bir kitap olduğunu kanıtlamaya çalışmak öncelikli amaçlar arasında yer almıştır. Söz konusu bilimselci tefsir akımının argümantasyonu çerçevesinde Ebû Hâmid el-Gazzâlî (ö. 505/1111), kelâm ve tasavvuf bağlamındaki bazı düşünceleri dolayısıyla, bu tefsir yönteminin kurucusu olarak kabul edilmiştir. Gazzâlî’ye göre Kur’ân, Allah’ın zât, sıfat ve fiillerini anlatmaktadır. Evrende olan her şey Allah’ın fiillerinin yansımasıdır. Dolayısıyla Allah’ın fiillerini araştıran bilim dallarında uzman olan kimseler Kur’ân’ın ilgili âyetlerindeki ilahî hakikatleri yani Allah’ın fillerini daha iyi anlayabilirler. Ebû İshâk eş-Şâtıbî (ö. 790/1388) ise, ümmîlik anlayışından hareketle Kur’ân’ın sonradan ortaya çıkan ilimlerin yardımıyla tefsir edilmesine karşı çıkmakta, Kur’ân’dan ilk muhatapların bilmediği ilimlerin çıkarılmasına itiraz etmektedir. Bilimselci tefsiri Gazzâlî ve Şâtıbî’nin düşünceleri bağlamında incelemeyi amaçlayan çalışmamızda bu tefsir yönteminin tanımı, tarihî gelişimi ve temel mantığı, ilk muhatapların evren anlayışı gibi konular üzerinde durulmuş; Gazzâlî’nin varlık, bilgi ve ilâhî kelâma dair düşüncelerinden hareketle bilimselci tefsir hakkındaki görüşleri incelenmiş; Şâtıbî’nin Kur’ân ve yorum anlayışını şekillendiren temel düşüncelerinden hareketle bilimselci tefsire karşı tutumu araştırılmış; nihayet her iki âlimin düşünceleri hem birbiriyle hem de bilimselci tefsirle ilişkisi yönünden mukayese edilerek tartışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Kur’ân, Bilimselci Tefsir, Gazzâlî, Şâtıbî. ABSTRACT THE SCIENTIFIC EXEGESIS LIKE A PENDULUM BETWEEN GHAZZALI AND SHATIBI The thought that all kinds of information in the past and in the future were directly or indirectly pointed on, made place for itself in the literature from an early period; in the scientific interpretation movement largely fed by these ideas that gained momentum in the XIX century has taken place among priorities to make scientific results on Quranic verses and prove its universality and miraculousness. Within the framework of the argumentation of the aforementioned scientific interpretation movement Abu Hamid al-Ghazzali (d. 505/1111) has been recognized as the founder of this method of interpretation for some thoughts on Kalam and Mysticism. According to Ghazzali, Quran describes the essence, attributes and actions of the God. Everything in the universe is a reflection of God’s actions. Therefore, people who are experts in the disciplines investigating God’s actions could understand the divine truths in the related Quranic verses, in other words, God’s actions. Abu Ishak al-Shatibi (d. 790/1388) opposes to the interpretation of Quran with the help of subsequent sciences relying on illiteracy conseption and objetcs to come up with sciences that first addressees of the Quran couldn’t know. Present study that aims to review the scientific exegesis in the context of Ghazzali’s and Shatibi’s thoughts is focused on topics such as definition, historical development, basic logic of this interpretation method and understanding of universe of the first addressees. Ghazzali’s views on scientific exegesis are examined relying on his thoughts about existence, knowledge and divine word. It is also investigated here, Shatibi’s attitude towards scientific exegesis relying on his basic thoughts that shaped his understanding of Quran and interpretation; and finally, the thoughts of both scholars are discussed in comparison with each other and relations with scientific exegesis. Key words: Quran, Scientific Exegesis, Ghazzali, Shatibi