Demokrat Parti Dönemi'nde Antalya (1950-1960)

---

Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Fen - Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2008

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: ALİ RIZA GÖNÜLLÜ

Danışman: SÜLEYMAN BEYOĞLU

Özet:

TÜRKÇE Antalya şehrinin varlığını Eski Çağ’dan itibaren görmekteyiz. Bu dönemde şehrin ismi Attaleia (Antalya)’dır ve Pamphylia Bölgesi’nin önemli şehirleri arasında bulunmaktadır. Antalya Aldobrandini adında bir İtalyan’ın elinde iken, Anadolu Selçuklu Sultanı Giyâseddin Keyhüsrev tarafından fethedilmiştir (5 Mart 1207). Ancak şehir, fetihten bir müddet sonra, yerli Hıristiyanlar tarafından tekrar işgal edilmiştir. Bunun üzerine Antalya, Anadolu Selçuklu Sultanı İzzeddin Keykavus tarafından geri alınmıştır (22 Ocak 1216). Antalya Tekeoğullarının hakimiyetinde bulunduğu bir dönemde, Osmanlı Hükümdarı Yıldırım Beyazid tarafından alınmış ve Osmanlı topraklarına dahil edilmiştir. Osmanlı idari teşkilatında Antalya, Teke Sancağı’nın merkezi idi. Başlangıçta Anadolu Eyaleti’ne bağlı olan Teke Sancağı, 1864 tarihli Vilâyet Nizamnamesi’nin çıkarılmasından sonra, Konya Vilâyeti’ne bağlanmış ve 1913 tarihinden itibaren de, müstakil sancak olmuştur.XX. Yüzyılın başında Osmanlı Devleti’nin karşılaştığı askeri ve siyasi meseleler, ülkenin her tarafından olduğu gibi, Antalya’da da bazı sıkıntıların meydana gelmesine sebep olmuştur. Antalya, I. Dünya Savaşı sırasında İtilaf Devletlerine ait gemilerin sürekli tacizine maruz kalmış ve Rum azınlığın ihaneti ile karşılaşmıştır. Mondros Antlaşması’ndan sonra da İtalyanlar tarafından işgal edilmiştir (28 Mart 1919). Antalya halkı, İtalyan işgaline tepki göstermiş ve işgalden kurtulmak için her türlü çareye başvurmuştur. Bunun yanında işgal altında olmasına rağmen, Mustafa Kemal’in liderliğinde gerçekleştirilen Türk Milli Mücadelesi’ne malı ve canı ile katkıda bulunmuştur. Cumhuriyetin ilk yıllarında Antalya’da sosyal, kültürel ve ekonomik sahada önemli çalışmalar yapılmış ve bu çalışmalar Demokrat Parti Dönemi’nde büyük bir hız kazanmıştır. Bu dönemde Antalya’da eğitimin yaygınlaşması yanında, spor ve sanat faaliyetlerinin geniş halk kitlelerine ulaşması için büyük çabalar gösterilmiştir. Bunun yanında sivil toplum örgütlerinin kurulması hız kazanmıştır. Ayrıca haberleşmede, ulaşım alanında ve tarım sektöründe büyük yatırımlar gerçekleştirilmiştir. Tarımda modern tekniklerin kullanılması neticesinde hububat, bakliyat, narenciye, muz, turfanda sebze ile endüstri bitkileri üretiminde büyük miktarda artış meydana gelmiş ve Antalya’dan tarım ürünü ihracı başlamıştır. Bu dönemde Antalya’nın sanayileşmesi konusunda ciddi faaliyetler görülmekte ve halk ile devletin işbirliği yapması sonucunda tekstil, elektrik ve maden sanayi tesisleri kurulmaya başlanmıştır. Yine Antalya’nın Türk ve dünya turizmine açılması için, ilk çalışmalar ortaya konulmuştur. Bütün bu olumlu gelişmelerin yanında, bu dönemde Antalya’nın içme suyu problemi tam manası ile çözüme kavuşmamıştır. 1950’li yılların ikinci yarısında Türk ekonomisinde görülen bazı olumsuzluklar, Antalya halkını da yakından etkilemiş ve bu dönemde piyasada bir kısım ihtiyaç maddelerinin darlığı çekilmiştir. Antalya halkının büyük çabası ve devletin katkısı ile Cumhuriyetin ilk yıllarında başlayan ve Demokrat Parti Dönemi’nde artarak devam eden ekonomik, sosyal ve kültürel alanda gerçekleştirilen kalkınma hamlesi, daha sonraki yıllarda Antalya’nın her yönü ile gelişmesine ve bir dünya şehri olmasına sebep olmuştur. ENGLISH ABSTRACT The existence of Antalya is seen from ancient ages. At this period the name of the city was Attaleia (Antalya) and Pamphylia Region was among the most important cities. Antalya is conquered by Anatolian Seljukian Sultan Giyâseddin Keyhüsrev while it was owned by an Italian called Aldobrandini (March 5, 1207). But some time after the conquest, the city is occupied again by the local Christians. Therefore, Antalya is taken back by Anatolian Seljukian Sultan İzzeddin Keykavus (January 22, 1216).Antalya is taken by Ottoman Ruler Yıldırım Beyazid and included to Ottoman lands when it was under Tekeoğulları domination.Antalya was the centre of Teke Sanjak in Ottoman Administration Organization. At the beginning Teke Sanjak was bounded to Anatolian State. After 1864 dated Provience Regulations it’s bounded to Konya Provience and dating from 1913, it became an independed sanjak. At the beginning of XX. Century, military and political problems caused some troubles for Antalya as whole country. During First World War, Antalya is continuously annoyed by the ships of Entente States and faced the betrayal of Greek minority. After Mondros Treaty and it’s occupied by Italians (March 28, 1919). The people of Antalya reacted to Italian occupation and tried every way to escape from occupation. Inspite of being under occupation it contributed both with wealth and soul to Turkish National Struggle which is under leadeship of Mustafa Kemal. During the first years of Republic, important studies are made in social, cultural and economic area and these studies gained speed in Democrat Party Period. At that period besides educational widespread, great effort was shown to develope sports and art among people. Civilian society organizations are established. Also great investments are made upon communication, transportation and agriculture. As a result of usage of modern techniques in agriculture, production of cereals, pulses, citrus fruits, banana, early growing vegetables and industrial plants increased and agricultural export began from Antalya. Also at that period serious activities are seen on industrilization of Antalya and textile, electricity and mine industry foundations are began to establish as a result of cooperation with people and government. Also first studies are appeared for opening to Turkish and World tourism. Besides all those positive developments, Antalya’s drinking water problem couldn’t be solved at that term. Some negativeness in Turkish economy seen in second half of 1950’s affected the people of Antalya and people felt the need of some materials at this period. Economic, social and cultural progress attacts, beginning with the efforts of Antalya people and governments participation, during first years of Republic and increasing during Democrat Party Period, caused Antalya develope in whole point of views and to be a world wide city.