İlkokul Üçüncü Sınıfa Fen Bilimleri Dersinin Konulması Üzerine Bir Çalışma


Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi, Temel Eğitim Bölümü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2018

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: OKAN HAZIR

Danışman: Zeliha Nurdan Baysal

Özet:

Bu araştırmanın amacı; Fen Bilimleri dersinin ilkokul üçüncü sınıfta ayrı bir disiplin olarak okutulmasına ilişkin program geliştirme uzmanları ve sınıf öğretmenlerinin görüşlerinin belirlenmesidir. Bu amaçla; Fen bilimleri dersinin üçüncü sınıfta ayrı bir disiplin olarak okutulmasında program geliştirme uzmanlarının ve sınıf öğretmenlerinin görüşleri nelerdir? İki grubun görüşleri arasındaki farklılıklar nelerdir? 2009, 2015 ve 2017 Hayat Bilgisi dersi öğretim programları ile 2013 ve 2017 Fen Bilimleri dersi öğretim programları arasında benzerlik ve farklılıklar nelerdir? Hayat Bilgisi ve Fen Bilimleri ders kitaplarında konular açısından benzerlik ve farklılıklar nelerdir? Sorularına cevap aranmıştır. Araştırmada; nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması ve durum çalışması desenleri arasından iç içe geçmiş tek durum deseni, veri toplama tekniklerinden de yarı yapılandırılmış görüşme ve doküman analizi teknikleri kullanılmıştır. Çalışma grubu amaçlı örnekleme yöntemlerinden biri olan ölçüt örnekleme tekniği kullanılarak belirlenmiştir. Çalışma grubu belirlenirken, üniversitelerde görev yapan öğretim üyeleri arasından program geliştirme alanında çalışma yapmış olmaları ölçüt olarak kabul edilmiş ve İstanbul ilinde Marmara Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi ve Yıldız Teknik Üniversitesi ve Kocaeli ilinde Kocaeli Üniversitesi’nde görev yapan on öğretim üyesi çalışmaya katılmıştır. Sınıf öğretmenleri belirlenirken, 2014-2015 eğitim öğretim yılından sonra üçüncü sınıf okutmaları ölçüt olarak kabul edilerek İstanbul ili Sultangazi İlçesi’nde görev yapan on sınıf öğretmeni çalışmaya dâhil edilmiştir. Öğretim programları ise 4+4+4 eğitim sistemi öncesinde uygulanan en son ve 4+4+4 eğitim sisteminden sonra uygulamaya konmuş olmaları dikkate alınarak 2009, 2015 ve 2017 Hayat Bilgisi dersi öğretim programları ile 2013 ve 2017 Fen Bilimleri dersi öğretim programları incelenmiştir. Ayrıca Talim ve Terbiye Kurulu’nun onayladığı ve Milli Eğitim Bakanlığı tarafından 2017-2018 eğitim öğretim yılında okutulan Hayat Bilgisi ve Fen Bilimleri ders kitapları incelenmiştir. Elde edilen verilerin analizinde betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Sorulara verilen cevaplar ortak olan betimlemelere göre ayrılmıştır. Elde edilen betimlemeler kodlanarak kategoriler belirlenmiştir. Program geliştirme uzmanlarından elde edilen verilerle; “ilkokul programlarında Hayat Bilgisi”, “ilkokul programlarında Fen Bilimleri”, “ayrı bir disiplin olarak Fen Bilimleri” ve “programlarda disiplinlerin yeri” olmak üzere dört ana kategori belirlenmiş ve bulgular bu kategoriler altında verilmiştir. Sınıf öğretmenlerinden elde edilen veriler ise; “ilkokul programlarında Hayat Bilgisi”, “ilkokul programlarında Fen Bilimleri” ve “ayrı bir disiplin olarak Fen Bilimleri” şeklinde üç kategori halinde sunulmuştur. Bulgular tablolar şeklinde düzenlenmiş, tablolarda kategorilere ve bu kategorilere ilişkin betimlemelere yer verilmiştir. Araştırma sonucunda; katılımcı program geliştirme uzmanları, Hayat Bilgisi dersinin çocukları hayata hazırladığını, dersin bir bütün olup hayatı kapsadığını ve içinden vii konuların çıkarılamayacağını belirtmiştir. Bu katılımcıların bir kısmı, üçüncü sınıfta Fen Bilimleri dersinin ayrı bir disiplin olarak okutulmasını olumlu bulurken, çoğu olumsuz bulmuştur. Katılımcı sınıf öğretmenlerinin çoğunluğu ise bu durumu olumlu bulmuştur. Ayrıca katılımcı program geliştirme uzmanlarının ve sınıf öğretmenlerinin yarısı Fen Bilimleri dersinin çocukların gelişim özellikleri açısından uygun olduğunu belirtmiştir. Bütün katılımcıların çoğunluğu bu uygulamanın fen okuryazarlığını geliştirmeyi olumlu etkileyeceğini ifade etmiştir. Katılımcı program geliştirme uzmanlarından bir kişi dışında tümü disiplinlerin programlarda bütünsel yaklaşımla yer alması gerektiğini vurgulamıştır. 2009, 2015 ve 2017 Hayat Bilgisi dersi öğretim programları karşılaştırıldığında; 2009 yılından 2017’ye dersin, temalar şeklinde değil üniteler şeklinde düzenlendiği, kazanım sayısı ve ders saatinin azaldığı görülmüştür. 2013 ve 2017 Fen Bilimleri dersi öğretim programları incelendiğinde; hep üniteler şeklinde düzenlendiği, kazanım sayısında azalma olduğu ve ders saatinde değişme olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. 2017 Hayat Bilgisi ve Fen Bilimleri dersleri öğretim programlarında bazı ünitelerin isimlerinin benzerlik gösterdiği görülmüştür. Katılımcı program geliştirme uzmanları, aynı sınıf seviyesinde iki farklı dersin konularının örtüşmesini uygun bulmazken, sınıf öğretmenlerinin bazıları uygun bulmuş, bazıları uygun bulmamıştır. Hayat Bilgisi ders kazanımları, 2017 yılı öğretim programında ünitelere ayrılmışken, ders konularının, kitaplarda temalar şeklinde sınıflandırıldığı görülmektedir. Hayat Bilgisi konuları arasından on ikisinde Fen Bilimleri konuları ile yakınlık olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Buna karşılık Fen Bilimleri dersinin bir ünitesinde konuların ikisi, Hayat Bilgisi dersi konu ve kavramları ile benzerdir. Katılımcı program geliştirme uzmanları ve sınıf öğretmenleri, iki dersin birbirini kapsadığını, tamamen birbirinden ayrılamayacağını belirtmişlerdir. Bu sonuçlar ışığında ilkokul alanı için dikkate alınması gereken önerilere yer verilmiştir. Anahtar Kelimeler: İlkokul, Hayat Bilgisi, Fen Bilimleri, Disiplinlerarasılık