Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi, Temel Eğitim Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2018
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: OKAN HAZIR
Danışman: Zeliha Nurdan Baysal
Özet:
Bu araştırmanın amacı; Fen Bilimleri dersinin ilkokul üçüncü sınıfta ayrı bir disiplin
olarak okutulmasına ilişkin program geliştirme uzmanları ve sınıf öğretmenlerinin
görüşlerinin belirlenmesidir. Bu amaçla; Fen bilimleri dersinin üçüncü sınıfta ayrı bir
disiplin olarak okutulmasında program geliştirme uzmanlarının ve sınıf öğretmenlerinin
görüşleri nelerdir? İki grubun görüşleri arasındaki farklılıklar nelerdir? 2009, 2015 ve
2017 Hayat Bilgisi dersi öğretim programları ile 2013 ve 2017 Fen Bilimleri dersi
öğretim programları arasında benzerlik ve farklılıklar nelerdir? Hayat Bilgisi ve Fen
Bilimleri ders kitaplarında konular açısından benzerlik ve farklılıklar nelerdir?
Sorularına cevap aranmıştır.
Araştırmada; nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması ve durum çalışması
desenleri arasından iç içe geçmiş tek durum deseni, veri toplama tekniklerinden de yarı
yapılandırılmış görüşme ve doküman analizi teknikleri kullanılmıştır. Çalışma grubu
amaçlı örnekleme yöntemlerinden biri olan ölçüt örnekleme tekniği kullanılarak
belirlenmiştir. Çalışma grubu belirlenirken, üniversitelerde görev yapan öğretim üyeleri
arasından program geliştirme alanında çalışma yapmış olmaları ölçüt olarak kabul
edilmiş ve İstanbul ilinde Marmara Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi ve Yıldız Teknik
Üniversitesi ve Kocaeli ilinde Kocaeli Üniversitesi’nde görev yapan on öğretim üyesi
çalışmaya katılmıştır. Sınıf öğretmenleri belirlenirken, 2014-2015 eğitim öğretim
yılından sonra üçüncü sınıf okutmaları ölçüt olarak kabul edilerek İstanbul ili Sultangazi
İlçesi’nde görev yapan on sınıf öğretmeni çalışmaya dâhil edilmiştir. Öğretim
programları ise 4+4+4 eğitim sistemi öncesinde uygulanan en son ve 4+4+4 eğitim
sisteminden sonra uygulamaya konmuş olmaları dikkate alınarak 2009, 2015 ve 2017
Hayat Bilgisi dersi öğretim programları ile 2013 ve 2017 Fen Bilimleri dersi öğretim
programları incelenmiştir. Ayrıca Talim ve Terbiye Kurulu’nun onayladığı ve Milli
Eğitim Bakanlığı tarafından 2017-2018 eğitim öğretim yılında okutulan Hayat Bilgisi
ve Fen Bilimleri ders kitapları incelenmiştir.
Elde edilen verilerin analizinde betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Sorulara verilen
cevaplar ortak olan betimlemelere göre ayrılmıştır. Elde edilen betimlemeler kodlanarak
kategoriler belirlenmiştir. Program geliştirme uzmanlarından elde edilen verilerle;
“ilkokul programlarında Hayat Bilgisi”, “ilkokul programlarında Fen Bilimleri”, “ayrı
bir disiplin olarak Fen Bilimleri” ve “programlarda disiplinlerin yeri” olmak üzere dört
ana kategori belirlenmiş ve bulgular bu kategoriler altında verilmiştir. Sınıf
öğretmenlerinden elde edilen veriler ise; “ilkokul programlarında Hayat Bilgisi”,
“ilkokul programlarında Fen Bilimleri” ve “ayrı bir disiplin olarak Fen Bilimleri”
şeklinde üç kategori halinde sunulmuştur. Bulgular tablolar şeklinde düzenlenmiş,
tablolarda kategorilere ve bu kategorilere ilişkin betimlemelere yer verilmiştir.
Araştırma sonucunda; katılımcı program geliştirme uzmanları, Hayat Bilgisi dersinin
çocukları hayata hazırladığını, dersin bir bütün olup hayatı kapsadığını ve içinden
vii
konuların çıkarılamayacağını belirtmiştir. Bu katılımcıların bir kısmı, üçüncü sınıfta Fen
Bilimleri dersinin ayrı bir disiplin olarak okutulmasını olumlu bulurken, çoğu olumsuz
bulmuştur. Katılımcı sınıf öğretmenlerinin çoğunluğu ise bu durumu olumlu bulmuştur.
Ayrıca katılımcı program geliştirme uzmanlarının ve sınıf öğretmenlerinin yarısı Fen
Bilimleri dersinin çocukların gelişim özellikleri açısından uygun olduğunu belirtmiştir.
Bütün katılımcıların çoğunluğu bu uygulamanın fen okuryazarlığını geliştirmeyi olumlu
etkileyeceğini ifade etmiştir. Katılımcı program geliştirme uzmanlarından bir kişi
dışında tümü disiplinlerin programlarda bütünsel yaklaşımla yer alması gerektiğini
vurgulamıştır.
2009, 2015 ve 2017 Hayat Bilgisi dersi öğretim programları karşılaştırıldığında; 2009
yılından 2017’ye dersin, temalar şeklinde değil üniteler şeklinde düzenlendiği, kazanım
sayısı ve ders saatinin azaldığı görülmüştür. 2013 ve 2017 Fen Bilimleri dersi öğretim
programları incelendiğinde; hep üniteler şeklinde düzenlendiği, kazanım sayısında
azalma olduğu ve ders saatinde değişme olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
2017 Hayat Bilgisi ve Fen Bilimleri dersleri öğretim programlarında bazı ünitelerin
isimlerinin benzerlik gösterdiği görülmüştür. Katılımcı program geliştirme uzmanları,
aynı sınıf seviyesinde iki farklı dersin konularının örtüşmesini uygun bulmazken, sınıf
öğretmenlerinin bazıları uygun bulmuş, bazıları uygun bulmamıştır.
Hayat Bilgisi ders kazanımları, 2017 yılı öğretim programında ünitelere ayrılmışken,
ders konularının, kitaplarda temalar şeklinde sınıflandırıldığı görülmektedir. Hayat
Bilgisi konuları arasından on ikisinde Fen Bilimleri konuları ile yakınlık olduğu
sonucuna ulaşılmıştır. Buna karşılık Fen Bilimleri dersinin bir ünitesinde konuların
ikisi, Hayat Bilgisi dersi konu ve kavramları ile benzerdir. Katılımcı program
geliştirme uzmanları ve sınıf öğretmenleri, iki dersin birbirini kapsadığını, tamamen
birbirinden ayrılamayacağını belirtmişlerdir. Bu sonuçlar ışığında ilkokul alanı için
dikkate alınması gereken önerilere yer verilmiştir.
Anahtar Kelimeler: İlkokul, Hayat Bilgisi, Fen Bilimleri, Disiplinlerarasılık