Tibi‟nin Mişkat şerhi ve hadis literatüründeki yeri

---

Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2015

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Selim Demirci

Danışman: MEHMET ÖZŞENEL

Özet:

TÎBÎ’NİN MİŞKÂT ŞERHİ VE HADİS LİTERATÜRÜNDEKİ YERİ H. VIII. asır müelliflerinden Hatib et-Tebrizî’nin tasnif ettiği Mişkâtü’l-Mesâbîh’e ilk şerhi eserin telifine de vesile olan hocası Şerefüddin et-Tîbî (ö. 743/1343) yazmıştır. Tîbî talebesi Tebrizî’nin eserine, telifinden hemen sonra yazdığı el-Kâşif isimli şerhinin yanında Zemahşerî’nin el-Keşşâf’ı üzerine yapmış olduğu çalışma ile de meşhurdur. Diğer taraftan Tîbî, İslâm dünyasının siyasî ve sosyal açıdan krizde olduğu, İlhanlılar idaresindeki Tebriz ve çevresinde Şiîlik faaliyetlerinin baş gösterdiği bir dönemde yaşamış ve eserlerini telif etmiştir. Mişkâtü’l-Mesâbîh ve Tîbî’nin esere yazmış olduğu ilk şerh bu dönemde sünneti/sünnetle “ihya” çabalarının semeresidir. Bu çalışma; VIII. asır Tebriz bölgesinde Olcaytu Han döneminde yürütülen Şiîlik faaliyetleri başta olmak olmak üzere bidat akımlara karşı ‘sünnî” düşünceyi müdafaa eden âlimlerden biri olması hasebiyle Şerefüddin et-Tîbî’yi, yaşadığı dönemi, talim ve tedris faaliyetlerini, bir metin olarak Mişkât’ın doğuşunu, eserin ilk şerhi olan el-Kâşif’i ve literatüre etkisini ortaya koymak amacıyla hazırlanmıştır. ABSTRACT THE COMMENTARY OF AL-MISHKAT OF TIBI AND ITS PLACE IN THE HADITH LITERATURE Sharaf al-Din al-Tibi had written the first commentary to Mishkat al-Masabih which was classified by Khateeb al-Tabrizi who is one of the authors of eighth century after Hijra.  Tîbî is well-known with the work that he did about Al-Keshaf of Zemahshary in additon to the commentary work, named as al-Kaasheef, which he wrote just after the work of his student "Tabrizi". On the other hand, Tibi had lived and compiled his works in a period which the Islamic world was in crisis in terms of politics and society  and that was a period when the activities of Shiite had appeared in and around of Tabriz under the administration of Ilkhanate. Al-Mishkat and the first commentary work written by Tibi are the products of revivification efforts of Sunnah or with Sunnah. This article had been written with the aim of introducing Sharaf al-Din al-Tibi because of his defence of the Sunnah against bid'ah and the activities of Shia during the reign of Olcaytu Khan in the eighth century after Hijra  in Tabriz, and also had been written to introduce his era, his teaching activities, the birth of Mishkat as a hadith text and the first commentary of this work “al-Kaasheef”.