Türkiye’de neoliberalizm ve sosyal devletin dönüşümü


Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2019

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Ahmet Eren Turgut Ahmet Eren Turgut

Danışman: MUSTAFA EMRE AKBAŞ

Özet:

Kapitalizmin 1970’li yıllarda içine girdiği kriz ve krizden çıkış için üretilen ekonomik ve siyasal yeniden yapılanma stratejileri, önceki döneme ait olan Keynesçilik, refah devleti, ithal ikamesine dayanan sanayileşme, geleneksel kamu yönetimi gibi politika ve uygulamaları rafa kaldırmıştır. 1970’lerin sonundan başlayarak 1980’li yıllardan itibaren neo-liberalizm olarak adlandırılan yeni dönemin ekonomi ve siyaset paradigması, tüm kapitalist ülkeler için yeni bir sosyal ve ekonomik ilişkiler manzarası yaratmıştır. Bu çalışma söz konusu manzaranın ortaya çıkış sürecinin değişik boyutlarını ele almakta ve devletin yeniden yapılanması sürecinin ana hatlarını ortaya çıkarmayı hedeflemektedir. 1980’li yıllardan itibaren tüm dünyada egemen hale gelmeye başlayan neo-liberal iktisat politikalarının genel çerçevesini ve Türkiye’de 30 yılı aşkın bir dönemi kapsayan neo-liberal ekonomik ve siyasal dönüşüm sürecini tartıştığımız bu çalışmanın giriş niteliğindeki ilk iki bölümünde liberalizm ve neo-liberalizmin kavramsal ve programatik çerçevesi ele alınmaktadır. Bu bölümleri izleyen ve çalışmanın esas inceleme alanını oluşturan üçüncü ve dördüncü bölümlerinde ise Türkiye’nin ekonomik, sosyal ve siyasal dönüşümü bakımından büyük çaplı bir değişimi temsil eden bu dönemde devletin kurumsal yapısındaki, ekonomideki ve toplum yaşamındaki rolünün dönüşümüne odaklanılmaktadır. Bu çerçevede Türkiye’de uygulanan neo-liberal politikaların ilk evresi olan ve “Birinci Kuşak Yapısal Reformlar” dönemi (1980-1998) ile onu izleyen 1998 IMF Yakın İzleme Anlaşmasıyla başlayan ve 2001 krizi sonrasında etkin bir şekilde uygulanarak bugüne uzanan İkinci Kuşak Yapısal Reformlar incelenmektedir. İhracata yönelik sanayileşme, ticari ve finansal liberalizasyon, devletin ekonomideki rolünün değiştirilmesi ve payının azaltılması, özelleştirmeler, reel ücretlerin baskı altına alınması yeni bir kamu yönetimi anlayışının geliştirilmesi gibi ögelerle karakterize olan neo-liberal dönüşüm sürecinin evreleri ve devletin yeniden yapılandırılmasıyla karakterize olan ikinci evrenin kritik eşikleri çalışmanın odak noktalarıdır. Bu kritik eşikler ve yeni kurumlar içinde en önemlileri arasında gördüğümüz Kamu Yönetimi Reformu, Düzenleyici Kurumlar, Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu ve Kamu İhale Kurumu ayrıca incelenecek ve Türkiye’de neo-liberalizmin evrimine ışık tutulmaya çalışılacaktır. -------------------- Economical and political reconstructing strategies which were generated to overcome the crises in capitalism in 1970s had laid aside politics and practices like Keynesianism which was belonged to the former era, welfare state, industrialization based on import substitution and traditional local government. From the end of 1970s to 1980s, the political and economical paradigm of the new era which was referred as neo-liberalism created a new environment of social and economical relations. In this assignment, the different dimensions of the born of this very environment in question were discussed and the revealing the outline of reconstruction process in state was aimed. In first two introductory chapters, in which neo-liberal economy politics which had dominated the world from 1980s and neo-liberal economical and political transformation process in Turkey for more than thirty years were discussed, liberalism and cognitive and programmatic framework of neo-liberalism were addressed. In following third and fourth chapters which formed the main examination part of the assignment, that era which represented the economical, social and political transformation in Turkey in large scale, the transformation of the role of the state in polity, in economy and social life was focused. In this context, “The First Generation Structural Reforms” era (1980-1998) which was the first phase of neo-liberal political practices and following “Second Generation Structural Reforms” which was started practising in 1998 with IMF Standby Agreement and applied effectively during 2001 economical crisis and even reached up to date were analyzed. The phases of the neoliberal transformation process which was characterized by export-oriented industrialization, mercantile and financial liberalisation, changing the role of state in economy and decreasing its share, privatizations, pressuring real wages, and developing a new understanding in public administration, and the critical thresholds of the second era which characterized by reconstructing process in the state are the main focal points of this assignment. Those critical thresholds and Public Management Reform, Regulatory Agencies, Coordination Committee for the Improvement of the Investment Environment and Public Procurement Authority Law which were considered among the most important newer institutions are going to be examined and the evolution of neo-liberalism in Turkey is going to be attempted to clarify.