Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2016
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: GÜNEŞ ALÇI
Danışman: Aziz Doğanay
Özet:Türkler Osmanlı idaresinden çok çok önce Afrika’ya yerleşmiş ve tarihî süreçte bu kıtada güçlü devletler kurarak çeşitli eserler bırakmışlardır. Türk Devletleri literatüründe yer alan, Tulunoğulları, İhşidîler ve Selçuklular Kuzey Afrika’ya birçok eser bırakarak varlıklarını adeta delillendirmişlerdir. Bu devletlerden kalan bir kısım eserler günümüze kadar ulaşmış, uyguladıkları üslûp Afrika’da birçok esere yansımıştır. Anadolu’nun fethinden önce Hicaz’ın dahi Selçuklu hâkimiyetine girdiği hatta sınırın Yemen’e kadar genişlediği görülmektedir. Yapılan araştırmalarda Göktürk Alfabesiyle, Habeşistan’da ve Yemen’de aktif olan Saba Melikesi dönemine ait yazıtlarda kullanılan alfabe arasında ortak karakterler olduğu tespit edilmiştir. Diğer bir Türk Devleti olan Memluklüler, Mısır merkez olmak üzere, Kuzey Afrika’nın ortaları, Filistin, Suriye ve Güney Anadolu’ya kadar olan bölgelerde aktif olmuştur. Memlukler, Asya, Anadolu ve Suriye mimari etkilerinden yeni bir sentez oluşturarak Türk Memluklüleri mimari ve süsleme stilini oluşturmuş bu stil Çerkez Memluklüleri’nde de devam ettirilmiş ve nihayetinde XVI. yüzyılda Osmanlı mimarisiyle tanışmıştır. Osmanlı bu yüzyılda yalnızca Kuzey Afrika’da değil, kıtanın birçok bölgesinde faal olmuştur ve mimari etkisini yansıtmıştır. Doğu Afrika’da kurmuş olduğu Habeş Eyaleti adeta Orta Asya, Anadolu, Suriye, Arap ve Kuzey Afrika kültür birikiminin yoğrulduğu bir alan olmuştur. Avlulu camileri, silindir minareleri, kubbeli yapıları, ticari hanları yerel mimariyle özdeşleşerek yeni bir Osmanlı versiyonunu sergilemiştir. Bu coğrafyadaki mimari yapılar, Anadolu, Avrupa, Mısır ve diğer bölgelere oranla biraz daha azdır ya da birçoğu tespit edilemeden yok olmuştur ki Sevâkin, Kassala, Hartum, Deberva gibi şehirlerdeki birçok Osmanlı kaleleri, karakolları ve diğer mimari eserleri örnek verilebilir. Zeyla’daki mimari eserleri tanıtacak yazılı belge çok az olduğu için eserlerin değerlendirilmesinde, Sevâkin, Harar, Masavva, Berbera gibi şehirlerdeki Osmanlı mimari eserleri önemli derecede referans olmuştur. ABSTRACT Turks were settled in Africa a long time before the Ottoman rule and they have left various monuments on this continent within the historical process. Tulunogulları, İhsidis and Seljuks in the literature of Turkish States have left various monuments in North Africa, thereby proving their existence. Some monuments of these states have reached to current age, and the style they have applied was reflected on several monuments in Africa. It is seen that even before the conquest of Anatolia, Hejaz was under the rule of Seljuks and the borders have reached to Yemen. The studies conducted have helped to determine that there are common characters between the Gokturk Alphabet and the alphabet used in inscriptions during the period of Queen of Sheba in Yemen and Abyssinia. Another Turkish state was the Mameluke State and they ruled the regions to the middle of North Africa with Egypt as center, Palestine, Syria and Southern Anatolia. Mamelukes have created a new synthesis from the Asian, Anatolian and Syrian architectural effects; established the Turkish Mamelukes architectural and ornamentation style, which was continued by Circassian Mamelukes and then finally introduced to the Ottoman architecture in 16th century. In that century, Ottomans were not only active in North Africa, but in many regions of the continent, where they reflected their own architectural impact. The Abyssinian State, which was established by Ottomans in East Africa has become a region where the cultures of Central Asia, Anatolia, Syria, Arabia and North Africa were molded together. This new style has become unique by the mixture of its mosques with yard, dome shaped structures, commercial inns with the local architecture, representing a new Ottoman version. The architectural structures in this geographical area are less in number when compared with those in Anatolia, Europe, Egypt and other regions; and many were destroyed before their locations were determined. Various Ottoman castles, stations and other architectural monuments in Sevakin, Kassala, Khartoum and Deberva can be provided as examples. As the number of written documents introducing the architectural monuments constructed in Zeyla is very limited; the Ottoman architectural monuments in Sevâkin, Harar, Masavva and Berbera were used as significant references.